Innovatie geremd door prestatiedruk

In hoeverre beïnvloeden economische prestaties van organisatie hun innovatief gedrag en in hoeverre is die invloed wederkerig? Die vraag stelt Marius Meeus, hoogleraar Strategie, innovatie en leren, in zijn inaugurele rede. Voor het antwoord gaat hij te rade bij onderzoek van economen, sociologen, technologen en psychologen. Op grond van economisch en leertheoretisch onderzoek concludeert Meeus, dat het aanpassingsvermogen van bedrijven die financieel goed presteren wordt aangetast doordat zij prestatiegericht management in stand houden en versterken. Deze ontwikkeling wordt versterkt door de hausse aan niet-technologische fusies en overnames en de zwakke innovatieve prestaties van technologische fusies en overnames. Dit levert vooral financieel sterkere bedrijven op, terwijl op de langere termijn de innovatie juist wordt afgeremd. Uiteindelijk blijft slechts een kleine kern van zeer innovatieve bedrijven over.

De stapeling van remmende krachten voor innovatie ondergraaft volgens Meeus het vermogen om de concurrentie te weerstaan. Veel bedrijven zullen terugvallen op het herhalen van succesrecepten en slechts in bescheiden mate innoveren. Met de huidige prestatiemoraal, die mede door het functioneren van de financiele markten nog sterker zal worden, gijzelen de industriele en politieke elite zichzelf. De conclusie dat de prestatiemaatschappij haar eigen vijand is geworden, dringt zich op.

Meeus stelt dat de neerwaartse innovatietrend alleen kan worden omgebogen door prestatie en innovatie te ontkoppelen. Dat geldt niet alleen voor de private, maar ook voor de publieke sector. In dit proces spelen nieuwe organisatievormen zoals langjarige innovatienetwerken de hoofdrol. Daarbinnen is voor universiteiten potentieel een sleutelrol weggelegd. Universiteiten zouden delen van het basis- en fundamenteel onderzoek kunnen organiseren in nauwe samenwerking met het bedrijfsleven.