Internationaal recht en VN-immuniteit ter discussie

Veiligheid
De manier waarop staten omgaan met geweld is enorm veranderd in de laatste 100 jaar. Tegenwoordig rechtvaardigen staten het gebruik van geweld voorop op de volgende twee gronden: hetzij als zelfverdediging, inclusief preventieve vormen daarvan, of als antwoord op grove schendingen van mensenrechten, waarbij soms de verantwoordelijkheid tot bescherming als denkmantel wordt gebruikt. Deze beide rechtvaardigingen zijn niet in overeenstemming met het gevestigde juridische verbod op het gebruik van geweld, inclusief geaccepteerde uitzonderingen, zoals zelfverdediging in geval van gewapende aanval en toestemming van de VN-Veiligheidsraad. Het bestaande juridische kader definieert onvoldoende wanneer het gebruik van geweld onder dergelijke omstandigheden toegestaan is. Onder de sprekers op het WLF bevinden zich tal van toppers uit de internationale rechtspraktijk, zoals Carla del Ponte, Prof. Malgosia Fritzmaurice (Queen Mary University, London) en Pierre Tercier, de voorzitter van het International Court of Arbitration (ICC World Business Organisation).

Immuniteit van de VN
Bij de toename van internationale (vredes-)missies ontstaat ook de vraag wat al dan niet geoorloofd is en in hoeverre de nieuw ontstane, wereldwijde actoren op dit terrein ook aansprakelijk zijn als er dingen misgaan. Ter voorbereiding op de conferentie vertellen advocaten Marco Gerritsen en Axel Hagedorn (Van Diepen van der Kroef) hoe zij namens de moeders van Srebrenica de immuniteit van de VN aanvechten. Ze hebben al bereikt dat de poging van de VN om de zaak niet-ontvankelijk te laten verklaren op grond van hun immuniteit is mislukt, zo blijkt uit hun juridische analyse op ScienceGuide:

Moeders van Srebrenica vechten positie VN aan
In de procedure van de Moeders van Srebrenica tegen de Nederlandse Staat en de Verenigde Naties (VN) omtrent de in 1995 in Bosnië gepleegde genocide, is vorige week door de rechter te Den Haag verstek verleend tegen de VN. De VN had buiten de procedure om laten weten zich te beroepen op immuniteit en er daarom voor gekozen om in de procedure niet als procespartij te verschijnen. Zowel het Openbaar Ministerie alsook de Landsadvocaat hadden daarop geprobeerd de Moeders van Srebrenica in hun eis tegen de VN niet- ontvankelijk te laten verklaren. De rechter gaf de Moeders van Srebrenica evenwel gelijk en verleende verstek.

Doordat de VN zichzelf buitenspel heeft gezet, heeft de Nederlandse Staat de rechter nu verzocht om de immuniteit van de VN te mogen bepleiten. Opvallend is dat de Nederlandse Staat dus nu in de procedure het standpunt van de VN zal verwoorden. Overigens een begrijpelijk één-tweetje. De Nederlandse Staat heeft immers groot belang dat de VN immuniteit toekomt, teneinde vervolgens de eigen verantwoordelijkheid te kunnen afschuiven op de VN.

De rechter zal naar aanleiding van het door de Nederlandse Staat te houden betoog moeten oordelen of aan de VN immuniteit toekomt, hetgeen in dit bijzondere geval bepaald niet vaststaat. Immers, de immuniteit van de VN is slechts gegeven voor zover die de eigen doelstellingen dient. De VN is verplicht genocide te voorkomen. Een beroep op immuniteit in geval van volkerenmoord, als in het Srebrenica-drama, is onverenigbaar met de eigen doelstellingen en internationale verplichtingen.

Verder is essentieel dat de VN geen alternatieve rechtsgang kent, ondanks dat de VN zich al in 1946 heeft verplicht om een eigen rechtsgang in het leven te roepen. Het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens garandeert de toegang tot een onafhankelijke rechter. Toekenning van immuniteit aan de VN zou betekenen dat de Moeders van Srebrenica dit fundamentele mensenrecht wordt onthouden. Dit zou ingaan tegen geldende rechtspraak van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens. Als de Nederlandse rechter dit onderkent, zal de rechtbank in Den Haag de eis van de Moeders van Srebrenica in ieder geval tegen de VN moeten toewijzen.
In de dagvaarding, te downloaden op onze website, is onder de nummers 447 t/m 465 (bladzijde 193-203) uiteengezet waarom aan de VN in deze zaak geen immuniteit toekomt.

Marco R. Gerritsen en Axel Hagedorn
Van Diepen Van der Kroef Advocaten

Het programma van de conferentie vindt u hier, inclusief mogelijkheid tot aanmelding