‘Liever Edison dan Pasteur uit hbo’ zegt AWT

Wat is er aan de hand? Twee jaar geleden heeft de AWT een advies uitgebracht over de plaats en functie van onderzoeksactiviteiten in hogescholen. Daarin adviseren wij inderdaad om het HBO-onderzoek te positioneren als Edison-onderzoek. Deze term is afkomstig van Donald Stokes die drie soorten onderzoek onderscheidt: Bohr-onderzoek houdt zich bezig met het verwerven van fundamenteel inzicht, zonder zich te bekommeren om mogelijke toepassingen. Edison-onderzoek is vooral gericht op praktische toepassingen en niet gemotiveerd door de wens fundamenteel inzicht te verwerven. Pasteur-onderzoek zit hier tussenin: het is èn gericht op praktische toepassingen èn gericht op het verwerven van fundamenteel inzicht.[1]

Hogescholen zouden zich volgens de AWT dus primair bezig moeten houden met onderzoek dat gericht is op toepassing en niet op het verwerven van fundamenteel begrip. Hiervan zeggen Van der Vos en consorten dat deze aanbeveling is ingegeven door een politieke behoefte, en de onderzoeksfunctie van hogescholen wil ‘opsluiten’. Dat is, op z’n zachtst gezegd, wel erg kort door de bocht.

Politiek gedreven?
Ons advies berust op een analyse van de functie die het onderzoek van hogescholen moet vervullen. Daarbij hebben we vooral gekeken naar de bijdrage die het HBO-onderzoek naar ons idee moet leveren aan de opleiding van studenten.

De kerntaak van hogescholen is het opleiden van goed personeel. Daarvoor worden onderzoeksactiviteiten steeds belangrijker. De beroepspraktijk wordt namelijk steeds complexer en dat vergt nieuwe vaardigheden. Meer dan in het verleden moeten HBO-afgestudeerden situaties doorlichten, analyses maken in het licht van bestaande kennis, afwegingen maken over een aanpak en dergelijke. In een ander advies pleit de AWT dan ook voor een stevige verankering van het HBO-onderzoek in de praktijk van met name MKB- bedrijven.[2] Het gaat ons daarbij om echte onderzoeksactiviteit, en wel in de zin van Edison-onderzoek. Om het vinden van intelligente oplossingen voor problemen die de praktijk stelt – het is ‘reflection in action ’ om de fameuze aanduiding van Donald Schön te gebruiken. Maar dat brengt volgens ons géén academische zoektocht met zich mee naar de diepste oorzaken van die verschijnselen in de praktijk. Hun baas ziet hun aankomen: ‘Ja, ik kan je wel vertellen hoe we dit probleem moeten aanpakken, maar daarover moet ik eerst even twee jaar nadenken.’

Daarnaast heeft de AWT ook gekeken naar de functie van het HBO-onderzoek in het Nederlandse innovatiesysteem. Als we door de bril van Stokes kijken naar het Nederlandse innovatiesysteem dan valt op dat het Bohr- onderzoek goed belegd is. Universiteiten, KNAW- en NWO- instituten hebben de expliciete opdracht dit type onderzoek te doen. Ook voor het Pasteur-onderzoek is goed gezorgd. Dat is belegd bij de technische universiteiten (inclusief Wageningen), TNO en de GTI’s en allerlei organisaties als TTI’s en Bsik- consortia. Maar het Edison-onderzoek komt er binnen het publieke onderzoeksbestel bekaaid van af. Delen van TNO en de GTI’s besteden hier aandacht aan, maar veel is het niet. Als er binnen het Nederlandse innovatiesysteem al ergens behoefte aan is, dan is het dus aan Edison- onderzoek. En laat dit type onderzoek nu heel goed passen bij het profiel van hogescholen!

Dat is de reden dat de AWT vindt dat hogescholen zich vooral bezig moeten houden met Edison-onderzoek. Dat heeft niets te maken met politiek. Edison- onderzoek is wat studenten nodig hebben, en wat het innovatiesysteem nodig heeft. Natuurlijk is er ook behoefte aan Pasteur-onderzoek – daarin hebben de schrijvers van ‘Kennis in context’ gelijk. Maar dat type onderzoek is in Nederland voldoende aanwezig. Juist op dat punt kunnen hogescholen dus weinig toegevoegde waarde leveren.

Opsluiten?
Van der Vos en consorten schrijven verder dat de AWT hogescholen wil ‘opsluiten’ in het Edison-onderzoek. Dat vind ik een raar verwijt. De term ‘opsluiten’ suggereert dat de hogescholen ‘recht’ zouden hebben op alle mogelijke soorten onderzoek. Dat is het perspectief van de onbekommerde professional die denkt ‘wat zal ik nu eens gaan doen?’. Maar dat is niet het perspectief van de AWT.

Ons advies was een antwoord op een vraag van de minister van OCW. Kern van die vraag was: welke plaats moet ik het HBO-onderzoek geven in het onderwijs- en onderzoeksbestel? Daarvoor moet je van van buiten naar binnen redeneren; vanuit de maatschappelijke behoefte naar de belangrijkste taken van het HBO-onderzoek. Dat is geen kwestie van ‘opsluiten’, maar van positioneren: je geeft het HBO-onderzoek een opdracht mee die zich onderscheidt van bijvoorbeeld het academisch onderzoek. Natuurlijk hoeft niet iedereen zich te herkennen in de specifieke opdracht die wij het HBO-onderzoek meegeven. Maar laat de discussie dan gaan over de kwaliteit van onze analyse.

Betekent dit alles nu dat hogescholen van de AWT absoluut niets anders mogen doen dan Edison-onderzoek? Nee dus. Als wij tegen de minister van OCW zeggen dat hogescholen vooral Edison- onderzoek moeten doen, zeggen we in feite: richt de financiering van, en de kwaliteitszorg voor, onderzoeksactiviteiten van hogescholen zo in, dat ze passen bij Edison- onderzoek. En natuurlijk zullen dan aan de randen van het HBO-onderzoek af en toe uitstapjes worden gemaakt naar Pasteur- onderzoek. Dat is helemaal niet erg – wie is er bang voor fundamenteel inzicht? – zolang maar duidelijk is waar de kerntaak van het HBO-onderzoek ligt.

Babs van den Bergh
secretaris AWT