Plasterk volgt de koepels

Niettemin wil de minister blijkens de lange termijn agenda dat tussen 2008 en 2014 de uitval van studenten in de bachelorfase met 50 % omlaag gaat door meer contacturen, intensievere begeleiding en een hoger opleidingsniveau van docenten. Instellingen krijgen hiervoor 11 miljoen euro extra in 2008. Dit loopt op tot 75 miljoen euro in 2011. Het hbo ziet hier een spanning ontstaan tussen de langere termijn beleidsdoelen van ons land: “Belangrijk voor de hogescholen is dat er wordt geconstateerd dat zij verreweg het grootste deel van de groei van het hoger onderwijs voor hun rekening nemen en dat zij daarmee een cruciale rol vervullen in het creëren van maatschappelijk perspectief voor nieuwe doelgroepen. Er bestaat een spanningsveld tussen enerzijds de ambitie om de kwaliteit van het onderwijs te verhogen en anderzijds meer studenten op te leiden en uitval te beperken.”

Vanaf 2010 wordt de bekostiging grotendeels gebaseerd op het aantal studenten dat per jaar is ingeschreven bij de opleidingen. Daarnaast krijgen instellingen een specifieke opslag, afhankelijk van extra kwaliteit en bijzondere prestaties die zij leveren. Wat die prestaties of extra kwaliteiten zijn is nog niet gedefinieerd. Verder wordt de publieke bekostiging beperkt tot één bachelor- en één masteropleiding. Wel kunnen nu ook de studenten ouder dan dertig jaar die nog geen graad hebben, tegen wettelijk collegegeld studeren.

Oud-minister en partijgenoot van Plasterk, Jo Ritzen, beschreef zo’n opzet tegenover ScienceGuide als volgt: “Dat gaat uit van financiering op basis van inschrijvingen, zonder verdere rendementsincentive. De diplomabonus is sterk verminderd, dus gaat ook de kwaliteitsincentive voor het geven van goed onderwijs, het extra investeren in begeleiding en interactie fors omlaag. En de compensatie van dit inkomstenverlies door een vaste voet werkt extra door in deze richting: die ontvang je gewoon op basis van de accreditatie en inschrijvingen door studenten. Als het zo moet, dan heb ik nog liever een lumpsum financiering! Dan kunnen we daar binnen de instelling eigen kwaliteitsincentives laten werken om als universiteit goed te functioneren. Ik vind dit een nachtmerrie worden.”

Studiesucces allochtonen
Voor studiesucces van allochtone studenten krijgen instellingen in de vier grote steden 4 miljoen euro extra in 2008, oplopend tot 20 miljoen euro in 2011. De instellingen hadden voor dit doel een veelvoud van dat bedrag gevraagd. De HBO-raad is niettemin content: “Er zal flink moeten worden geïnvesteerd in versteviging van het onderwijs en in de begeleiding van studenten met een zeer zeer gevariëerde achtergrond. De HBO-raad juicht het voornemen van het kabinet daarom toe om extra te investeren in de begeleiding van studenten in de grote steden met een niet- westerse herkomst.”

De studenten zijn sceptischer en wijzen op het verband met de dekking van de lerarensalarissen: “Het kabinet heeft de mond vol van toegankelijker hoger onderwijs, hogere kwaliteit en verhoogde participatie van allochtonen. Het besluit de collegegelden te verhogen staat haaks op deze voornemens.”

De opleiding van onderzoekers wil Plasterk meer naar Amerikaans model (graduate schools) kunnen inrichten. Dat wil naar zijn opvatting zeggen met een vast instapmoment, “een stevig opleidingsaspect en een oriëntatie binnen de onderzoeksschool”,  dit dan voortgezet met een onderwerpkeuze door de promovendus. Voor de start hiervan is in 2008 niet meer dan € 1 miljoen beschikbaar. Wel spreekt OCW over “mogelijkheden van opschaling in de jaren daarna.”