De ijskappen zijn wel vaker gesmolten

Fan van Al Gore kan hij in dat opzicht niet genoemd worden ‘Het is te makkelijk om de mens overal de schuld van te geven. Ik zeg niet dat ons gedrag geen gevolgen heeft, maar er is ook een belangrijk natuurlijk element. De grilligheid van de natuur en de relatie van de aarde met de zon heeft bijvoorbeeld een veel groter invloed op het klimaat. Toch vind ik het spannend om te zien hoe de natuur op de huidige invloeden reageert. Is ze sterker dan de mens? De ijskappen zijn wel vaker gesmolten en 125.000 jaar geleden was het warmer dan nu.’

Aanpassen 
‘Ik doe aan de hand van fossielen onderzoek naar de zoogdieren van de laatste 2,5 miljoen jaar. Botten en kiezen van (zoog) dieren zijn in veel gevallen zo karakteristiek dat een fragment vaak al voldoende is om te bepalen van welke diersoort het fossiel afkomstig is; of het een stuk bot of een kies is van een neushoorn en van welke soort neushoorn. Daarnaast analyseer ik met behulp van fossielen hoe oud gesteentes zijn. Door alle klimatologische veranderingen en de reactie van dieren daarop kun je namelijk een goede tijdsindicatie krijgen. Zo verdwenen tijdens de ijstijd de bossen door de kou. Sommige diersoorten stierven hierdoor uit en andere pasten zich aan. Zo kon een verandering van vegetatie en voedsel leiden tot aanpassingen in het gebit. En hieraan kunnen wij zien wanneer zo’n dier heeft geleefd.’

Rendieren
Zo hebben Van Kolfschoten en zijn studenten onderzocht hoe rendieren de afgelopen 100 duizend jaar reageerden op de klimaatveranderingen. ‘Door de klimaatverandering hebben de rendieren zich door de jaren heen aangepast: hoe kouder, hoe dikker. Met de kennis van het verleden kan worden ingeschat wat de invloed van de huidige opwarming van de aarde op de rendierkuddes in Rusland zal zijn. Dit vind ik dan ook leuk aan mijn onderzoek: het verleden als verklaring en eventueel zelfs als oplossing voor de toekomst.’

Voortgang onderzoek
‘In de dertig jaar dat ik nu bezig ben, hebben we de gaten in de tijd deels ingevuld. We hebben nu meer kennis en kunnen een nauwkeurigere onderverdeling maken. We weten nu dat er continu klimatologische veranderingen waren en dat er periodes zijn geweest waarin de evolutie waarschijnlijk veel sneller verloopt dan we vroeger dachten. Dit brengt de aannames over evolutie in ons vak aan het wankelen. Ik wil in de toekomst deze veronderstellingen ter discussie stellen en opnieuw onderzoeken.’

De voldoening van het vak haalt Van Kolfschoten uit het overbrengen van zijn passie en zijn kennis op studenten, en de discussie met hen en andere onderzoekers. ‘Hoewel het over dode diersoorten gaat, is het een levendig vakgebied. Doordat je het dode herkent, wordt het weer levend. Ik vind het enorm fascinerend dat je dingen terugvindt van miljoenen jaren geleden.’

Oratie
Van Kolfschoten is al enige tijd benoemd tot hoogleraar, maar wilde wachten tot zijn oratie in het gerestaureerde Leidse academiegebouw aan het Rapenburg mogelijk was. ‘Het hoogleraarschap voelt als een erkenning voor mijn onderzoek en de rol die ik internationaal speel. Ik heb mezelf tot doel gesteld om met mijn internationale contacten de samenwerking tussen oost en west te verbeteren. Er is bijvoorbeeld veel kennis in Rusland over de mammoet en zijn leefomgeving en het is belangrijk dat we die kennis uitwisselen en erover discussiëren. Dat begint nu zijn vruchten af te werpen. Zo doen we sinds oktober samen met de Russen onderzoek naar de verdwijning van de zogenoemde mammoetsteppe, de leefomgeving waarin de mammoet leefde.’


Oratie prof.dr. M. van Kolfschoten
Het is een kwestie van kiezen
Vrijdag 11 januari, 16:15 uur