Regio’s kunnen beter presteren

In Nederland heerst geen traditie van regionaal denken en daardoor is de nationale overheid veelal aan zet om innovatie te stimuleren. Terwijl de regionale overheid de precieze behoeften van een regio kan bepalen. Nu zijn de initiatieven in de Nederlandse regio’s erg versnipperd. Ik beveel daarom het instellen van een regionaal coördinerend comité aan.

In de hantering van de regio- indeling van het Ministerie van Economische Zaken – Noord-Nederland (Friesland, Groningen en Drenthe), Oost-Nederland (Overijssel en Gelderland), Zuid-Oost Nederland (Noord- Brabant en Limburg) en Randstad (Noord-Holland, Utrecht en Zuid-Holland) – is er geen regionale bestuurslaag aanwezig. Nu is er niet genoeg samenwerking in de regio tussen de verschillende initiatieven om het innovatieproces te stimuleren en resulteert dit in witte plekken in de begeleiding van het proces. In de buitenlandse regio’s zijn deze verschillende initiatieven op elkaar afgestemd en hebben zij bijvoorbeeld ook als taak om de regio internationaal op de kaart te zetten. In Nederland is de valorisatie van kennis een zwakke factor. Het proces wordt in de buitenlandse regio’s van onderzoeksresultaat tot eindgebruiker begeleidt en hiermee blijft kennis niet op de plank liggen.

Regionale clusters missen vaak een Europese dimensie, terwijl dit bestuursniveau veel beleid maakt en initiatieven heeft op innovatiegebied. De Europese Commissie heeft veel initiatieven en programma’s lopen om netwerken op te bouwen tussen verschillende regionale actoren. In deze netwerken staat het uitwisselen van praktijkvoorbeelden centraal. Initiatieven om interregionale samenwerking (Øresund) te bevorderen zijn ook interessant voor de Nederlandse regio’s, met steden in Duitsland en België naast de deur. Deze samenwerkingsverbanden leiden tot meer mobiliteit van studenten en onderzoekers en stimuleert (nieuwe) kennis die de regio aantrekt en vormt zo een dynamisch kader waaruit innovatieve ideeën kunnen voortkomen. Het initiatief Kennisregio’s en Regions for Economic Change zijn voorbeelden.

Een nauwere samenwerking tussen de drie typen onderwijs in Nederland – MBO, HBO en wetenschappelijk onderwijs – zou kunnen bijdragen aan leven lang leren. Dit laatste concept blijkt in buitenlandse regio’s goed te functioneren, doordat in regionale innovatieplatforms alle kennisinstellingen participeren en zij hun studieprogramma’s op elkaar afstemmen. In de regio Greater Manchester is er zelfs geen sprake meer van een tweedeling (of driedeling) binnen het onderwijs.

Niet alleen de onderlinge samenwerking tussen de kennisinstellingen in Nederland schiet tekort, ook hun samenwerking met het bedrijfsleven en de regionale overheden is slechts zelden structureel aanwezig. In de buitenlandse regio’s werken deze drie actoren, zoals in het Triple Helix model omschreven, nauw samen om het aanbod en de vraag in een regio af te stemmen. Door meer samenwerking kunnen studieprogramma’s aangeboden worden met de inhoud en het niveau waar het bedrijfsleven behoefte aan heeft. Samenwerking tussen de regionale overheid, bedrijfsleven en kennisinstellingen kan partijen inzicht bieden in factoren die het innovatieproces kunnen vergemakkelijken.

In 2003 is het Innovatieplatform opgericht om innovatie een boost te geven. In dit Innovatieplatform is er geen directe vertegenwoordiging aanwezig van regionale actoren en de kennisinstellingen. Terwijl deze twee juist belangrijke schakels zijn in het bepalen en uitvoeren van de innovatiestrategie. Het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap en EZ hebben significante budgetten om innovatie te stimuleren. Een zeer succesvol initiatief wordt gevormd door de Kennis Vouchers, die zijn overgenomen in andere Europese regio’s. EZ heeft zes sleutelgebieden bepaald om zijn initiatieven op te richten. Deze sleutelgebieden – potentieel voor innovatie – komen niet overeen met de regionale aandachtsgebieden, hierdoor zijn de initiatieven van EZ niet optimaal gecoördineerd.

In de buitenlandse regio’s heeft de nationale overheid sleutelgebieden bepaald in samenwerking met de regio’s. Cluster samenwerking is ook in dit onderzoek gebleken één van de sterkste schakels naar meer innovatie te zijn. Alle kennisinstellingen in de regio, het bedrijfsleven en de regionale overheid werken samen in een dergelijk cluster (bundeling van expertise op een bepaald gebied). Deze vorm van samenwerking draagt tevens bij aan de afstemming van het aanbod (onderzoeksresultaten, knowledge transfer on legs) en de vraag (nieuwe producten/services/ technologieën) in de regio. Wanneer de verschillende actoren fysiek dicht bij elkaar actief zijn kan het organiseren van (informele) bijeenkomsten voor onderzoekers en actoren uit het bedrijfsleven nuttig zijn om bij te dragen aan het vertrouwen tussen hen. Verder kan geconstateerd worden dat in Nederland te weinig wordt samengewerkt met MBO instellingen.

Een algemene indruk tot slot die ik heb opgedaan (mede op basis van een aantal interviews die ik heb afgenomen) is dat er een gebrek aan urgentie is in Nederland voor snellere economische ontwikkeling en innovatie. De in verhouding lage uitgaven aan onderzoek en ontwikkeling in de Nederlandse regio’s indiceren dat overheidsbudgetten en bedrijven andere prioriteiten hebben. Een kanttekening bij dit onderzoek is dat de Nederlandse regio’s zijn vergeleken met de meest succesvolle buitenlandse regio’s en Nederland in Europa nog wel rond het gemiddelde scoort. Maar Nederland heeft alles in huis om in Europa een leader te worden op innovatiegebeid.