Sarkozy zet meer autonomie HO door

Deze universitaire hervorming is vastgelegd in de wet over de bevoegdheden en verantwoordelijkheden van de universiteiten (ook wel de wet LRU of wet Pécresse genoemd, naar de huidige minister van hoger onderwijs en onderzoek), die in augustus 2007 door de regering is aangenomen. Om te beginnen wil ik benadrukken dat de wet zich op geen enkele manier bezighoudt met de inhoud van het onderwijs of met studenten. Zo zegt de wet niets over maatregelen tegen de uitval in de bachelor fase, noch over de dichotomie tussen Grandes Écoles enerzijds (business schools en ingenieursopleidingen) en universiteiten anderzijds. De wet gaat ook niet in op het onderwerp selectie en oriëntatie noch op onderwijs- en opvoedkundige zaken.

Het doel van de wet is de Franse universiteiten in de mondiale markt te zetten, vooral op het gebied van onderzoek. Hoe wordt de hervorming van de Franse universiteit bepaald door de analyse die de regering maakt van de aard en de plaats van de Franse universiteiten? Om deze vraag te kunnen beantwoorden is het nuttig om te kijken waarom de autonomie van universiteiten een prioriteit is voor Frankrijk en om de situatie van de Franse universiteit in relatie met Europa en de wereld te begrijpen. Het is ook belangrijk om een analyse te maken van de wet.

De Franse machthebbers, wakker geschud door de internationalisering van de hoger onderwijs, hebben voorrang gegeven aan de wet LRU: ze willen dat de universiteiten zich plaatsen in een competitieve omgeving. Op het internationale plan ziet men een correlatie tussen de uitstraling en de excellentie van de instelling en de mate van autonomie. Nederland, met slechts 13 universiteiten, staat op de zevende plaats in Europa op de Shanghaï lijst van universiteiten door de Jiao Tong universiteit, terwijl Frankrijk, dat 85 universiteiten telt, slechts op de zesde plaats staat. Dit kan worden verklaard door het feit dat de mate van autonomie van de Nederlandse universiteiten groter is dan die van de Franse, ze kennen zelfbestuur.

In tegenstelling tot andere universiteiten in de wereld en in Europa, berust het Franse hoger onderwijs op een duaal systeem met een selectieve poot (toelatingsklassen voor de Grandes Écoles, ingenieursopleidingen, privé scholen, Rechten, Medicijnen en Farmacie) en een poot zonder toelatingsrestricties (de universiteit). Op 2,2 miljoen Franse studenten, zijn er 700.000 in de selectieve poot. Studenten willen het liefst naar de selectieve opleidingen maar als ze niet worden toegelaten gaan ze naar de universiteit. De beste leerlingen uit het voortgezet onderwijs profiteren dus vervolgens van de beste opleidingen aan de selectieve instellingen.

Wat ook blijkt is dat de uitgaven van Frankrijk per student (inclusief onderzoek en ontwikkeling) lager zijn dan het gemiddelde van de OESO landen. Zo geeft Frankrijk gemiddeld 7300 euro per student uit en Nederland 9500 euro. De open toegang tot de universiteit bestendigt en maskeert bovendien het feit dat de sociale verschillen toenemen. Met een uitvalpercentage in de bachelor fase van 40%, verlaat 1 op de 5 studenten de universiteit zonder diploma. Wat blijkt uit de analyse van de huidige regering is dat de Franse universiteiten weinig voorstellen in het landschap van het mondiale hoger onderwijs (cf. de Shanghai ranglijst). Het plan van de overheid is daarom, om door middel van de hervorming van de Franse universiteiten de positie van de Grandes Écoles in de ranglijsten te versterken door een sterkere link met onderzoek. Overigens zouden de Grandes Écoles ook de universiteiten kunnen helpen met het werven van fondsen bij bedrijven.

Het uiteindelijke doel is de positie van Frankrijk in de wereld te versterken met behulp van excellente instellingen voor hoger onderwijs. Ondanks deze grote moeilijkheden functioneert de Franse universiteit behoorlijk en is van goede kwaliteit. De wet LRU richt zich meer op het management dan op de autonomie van de universiteit en voorziet onder andere in de grotere zeggenschap van de universiteiten over hun onderzoekscentra. De wet wil ook aan de presidenten van de universiteiten evenveel macht geven als aan de directeuren van de Grandes Écoles. Het doel is de uitmuntende sectoren van de universiteit meer waarde te geven door ze te verbinden met die van de Grandes Écoles. De presidenten zullen ook de bevoegdheid en de financiële mogelijkheid hebben om gerenommeerde hoogleraren uit het buitenland aan te nemen en ze zullen evenveel in onderzoek kunnen investeren als de Grandes Écoles en andere universiteiten in de wereld.

Momenteel zijn de studenten in Frankrijk ontevreden en wordt er sinds november gestaakt tegen de wet. De studenten vrezen dat de universiteiten geprivatiseerd zouden kunnen worden. Het enige waar deze wet echter voor zorgt is dat de universiteiten aanvullende middelen kunnen vinden voor onderzoeksprojecten, leerstoelen, nieuwe gebouwen….De LRU zal zeker aan de Franse universiteiten de mogelijkheden geven om serieuze spelers te worden op het mondiale speelveld maar of het ook zal leiden tot meer samenwerking tussen de Franse universiteiten of juist tot meer concurrentie is de vraag.