Vroege opsporing van luchtwegontsteking dankzij condensaat techniek

Dit vloeibare condensaat wordt vervolgens geanalyseerd op uitgeademde ontstekingsstoffen die iets vertellen over het type en de ernst van een ontsteking in de luchtwegen. Deze methode maakt het wellicht mogelijk om bijvoorbeeld de luchtwegontsteking bij astma eenvoudig te meten en hierdoor doelgerichter te behandelen. Een revolutionaire ontwikkeling, want tot voor kort was het onmogelijk bij kinderen jonger dan vier jaar dit type onderzoek te verrichten.

“Longziekten bij kinderen vormen wereldwijd een probleem”, zegt Dr. Dompeling, specialist op dit vakgebied. “De reden daarvoor ligt in het feit dat luchtwegklachten zoals hoesten, piepen, rochelen en kortademigheid vaak voorkomen bij jonge kinderen. Deze symptomen kunnen duiden op iets volstrekt onschuldigs, zoals een neusverkoudheid. Maar ze kunnen ook aangeven dat er iets ernstigs aan de hand is, bijvoorbeeld een beginnende chronische luchtwegontsteking zoals astma of taaislijmziekte. Deze beide ziektes zijn weliswaar niet te genezen, maar met de juiste behandeling kan de levenskwaliteit van de patiënten aanzienlijk verbeterd worden. Een vroege en betrouwbare diagnose is dus erg belangrijk.”

Promovendus Philippe Rosias vervolgt: “Volwassenen en oudere kinderen kunnen een longfunctietest ondergaan, maar voor heel jonge kinderen is dat te moeilijk. Wat er nu dus vaak gebeurt, is dat een arts klachten ziet die wel eens op astma zouden kunnen wijzen. Om het zekere voor het onzekere te nemen gaat hij behandelen tegen astma. Als er vervolgens verbetering optreedt, wordt ervan uitgegaan dat het astma betrof. De omgekeerde wereld. Deze aanpak kan tot onder- of overbehandeling leiden. Is er namelijk sprake van astma, dan is daarvoor geen specifieke diagnose gesteld en kan de behandeling te licht zijn. Betreft het een eenvoudige verkoudheid, dan heeft het kind een te zware therapie ondergaan. Bovendien wordt de behandeling vaak vanuit een beschrijving van de klachten gestuurd. De arts vraagt de ouders naar het verloop van de ziekte (“Is uw kind vaak kortademig?”) en dat levert subjectieve antwoorden op. Het was dus zaak een methode te ontwikkelen die vroegtijdige diagnose van luchtwegontstekingen mogelijk maakte.”

Het principe van condensatie bij luchtwegonderzoek werd als onderzoeksmethode al langer toegepast. Nadeel van de methode was dat bij het gebruikte apparaat veel uitgeademde lucht ontsnapte in de omgeving. Daardoor kon maar een bijzonder kleine hoeveelheid uitgeademde en gecondenseerde lucht geanalyseerd worden. Philippe Rosias ontwikkelde in het kader van zijn promotieonderzoek een nieuwe condensor die het condenseerproces verbeterde. Deze ontwikkeling werd uitgevoerd in samenwerking met de dienst ‘technical engineering’ van de UM (IDEE, Instrument Development, Engineering and Evaluation). De koelbuis is langer en uitgeademde lucht wordt onderaan de koelbuis apart opgeslagen in een zak. Deze verzamelde lucht wordt opnieuw door de koelbuis geleid en gecondenseerd. Op deze manier krijgt alle uitgeademde lucht de kans om gecondenseerd te worden. Er is maar een piepkleine hoeveelheid nodig voor het vinden van heel veel stofjes. Voorheen was 1 milliliter of meer nodig voor het bepalen van één stofje. Nu is 0,05 milliliter voldoende voor het bepalen van 8 stoffen.

“Maar er is nog een veel groter voordeel”, legt Philippe Rosias uit: “Deze methode is geschikt voor gebruik bij zeer jonge kinderen. De patiëntjes hoeven maar enkele minuten in het apparaat te ademen om voldoende materiaal op te leveren voor analyse. We leidden deze kindertjes af met filmpjes, liedjes en speelgoed, zodat ze vrijwel gedachteloos in de condensor ademen. De toepassing van deze methode betekent dat artsen al in een heel vroeg stadium de juiste diagnose kunnen stellen en een gerichte individuele behandeling kunnen toepassen. Daardoor kan de schade van luchtwegontstekingen als astma en taaislijmziekte mogelijk worden beperkt. Denk aan het voorkomen van ziekenhuisopnames, het beperken van longfunctieverlies en verhoging van de levenskwaliteit. Voor het eerst in de geschiedenis kan luchtwegontsteking bij jonge kinderen breed in kaart worden gebracht zonder daarbij kinderen te belasten. Dit betekent dat het onderzoek heel vaak herhaald kan worden, want het is volstrekt niet schadelijk.”

En dat is weer van groot belang voor het vervolgonderzoek van Dr. Dompeling. “Wij proberen vast te stellen welke ontstekingsstoffen in de uitgeademde lucht van kinderen met astma of taaislijmziekte wijzen op een verslechtering van de situatie. Het is namelijk niet zo dat bij kinderen dezelfde ontstekingsstoffen worden aangetroffen als bij volwassenen. Dat heeft te maken met de duur van de ziektegeschiedenis, denk aan littekenweefsel, jarenlange behandeling met medicijnen… Als wij kunnen ontdekken welke stoffen bij kinderen iets zeggen over de aard en de ernst van de ontsteking, dan kunnen we met die gegevens veel gerichter behandelen en de schade bij de patiënten beperken. In dat kader verrichten we momenteel twee klinische vervolgonderzoeken. De eerste is de zogenaamde ADEM (Asthma Early Detection) studie, gesubsidieerd door het Nederlands Astmafonds. We volgen vanaf de leeftijd van twee jaar tot de leeftijd van zes jaar tweehonderdvijftig kinderen met hoog risico op astma, dat wil zeggen kinderen die twee of meer episoden van piepende en zagende ademhaling hebben beleefd. Na deze periode hopen we een betrouwbare test te hebben om astma vroeg op te sporen. Het tweede onderzoek, de FLAME (Inflammation Monitoring) studie, is zojuist afgerond. We volgden gedurende één jaar zeventig kinderen met astma en taaislijmziekte. Nu kunnen we de resultaten daarvan gaan analyseren. We hopen hiermee ontstekingsstoffen te vinden die al in een vroege fase verslechteringen (ofwel exacerbaties) van de ziekte kunnen voorspellen. Als we die informatie hebben, kan de therapie op tijd worden aangepast en kan verslechtering wellicht nog worden voorkomen. Hebben we deze ontstekingsstoffen gevonden, dan kunnen we het onderzoek op brede schaal gaan toepassen.”

Rosias en Dompeling zijn terecht blij met de resultaten: “Het gaat allemaal om een GOEDE behandeling van luchtwegontstekingen zoals astma en taaislijmziekte. Die is alleen mogelijk op basis van gedegen diagnostiek en individuele aanpassing van de behandeling. En die mogelijkheid komt nu in zicht, zonder enige belasting voor de kinderen.”

Philippe Rosias is werkzaam bij de afdeling Kindergeneeskunde van het Maasland Ziekenhuis in Sittard. Op donderdag 14 februari 2008 verdedigt hij zijn dissertatie getiteld ‘The development of exhaled breath condensate, a non-invasive method of measuring airway inflammation.’ Zijn promotieonderzoek is verricht in het kader van een samenwerkingsverband tussen het Maasland Ziekenhuis en de afdeling Kindergeneeskunde van het Maastricht University Medical Centre (MUMC). Dr. E. Dompeling is als specialist op het gebied van kinderlongziekten verbonden aan de afdeling Kindergeneeskunde van het MUMC.

 

Voorafgaand aan de promotieplechtigheid vindt in de ochtend van 14 februari een symposium plaats over het onderwerp van de dissertatie. Een van de sprekers is Professor Peter Barnes, een van ‘s werelds meest geciteerde wetenschappers op dit vakgebied. Voor meer informatie over dit symposium kunt u contact opnemen met het secretariaat van de afdeling Kindergeneeskunde, tel.: 043-387 72 48

Bron: Research Magazine, Universiteit Maastricht