Regels zijn regels, of niet?

Mark Rutte versloeg nipt zijn tegenstandster, die daarmee overigens geenszins opgaf. Zo won ze op plaats 2 van de Kamerlijst meer voorkeursstemmen dan lijsstrekker Rutte en liet zichzelf daarop kronen tot “Miss Voorkeursstemmen” in een donker Haags café. Oftewel, zij claimde dat zij eigenlijk toch gewonnen had, hoewel zij volgens de regels verloren had.

In de USA kennen de Republikeinen momenteel een beetje het Wouter Bos-effect: John McCain, radicaal anders en betrouwbaarder dan zijn voorganger, wint overtuigend. De Democraten zijn beland in een bloedige race, die wel een beetje weg heeft van Mark versus Rita: we weten nog steeds niet wie gaat winnen en waarschijnlijk zal dat nog wel even duren.

Bij de Democratische verkiezingen is er in dit verband nog een ander, groot probleem. Degene die de regels voor het tellen van de gedelegeerden voor de partij bedacht heeft, moet wel een advocaat geweest zijn. Je kunt immers op dit moment al op minstens vier punten belanden, waarop de verliezer kan zeggen: “Ik heb wel verloren, maar …”. Sinds Florida 2000, weten wij wat dat betekent: een slagveld over wie nu eigenlijk de kandidaat is. John McCain, lange tijd gezien als de meest onwaarschijnlijke kandidaat uit Republikeinse kring voor de verkiezingen in november, lacht nu al.

Om die vier punten waar de regels nog kunnen gaan opspelen even langs te gaan:

1] De Democraten verdelen de gedelegeerden ongeveer via evenredige vertegenwoordiging. Dat betekent dat beide kandidaten overal in de verschillende staten gedelegeerden kunnen halen. Maar dit betekent nu ook dat de teruggetreden John Edwards nog steeds 26 gedelegeerden heeft voor de partijconventie.

2] De supergedelegeerden: meer dan 800 partijbonzen mogen zelf beslissen op wie ze stemmen. Als zij allemaal op één kandidaat stemmen, geven zij zeker de doorslag.

3]Twee grote staten – Michigan en Florida, waar anders? – hadden een ongeoorloofde datum gekozen voor de voorverkiezing. Hun gedelegeerden zijn daarom niet erkend en nog niet toegewezen. Deze zullen dus niet aanwezig zijn om de conventie. Moet je je in Nederland voorstellen: Limburg afwezig op het CDA congres, of Amsterdam bij de PvdA.

4] Die beide staten overwegen daarom nu alsnog, voor een tweede keer voorverkiezingen  uit te schrijven en wel binnen een paar weken. Dat kan heel veel reuring opleveren en rotzooi met procedures: mag het? Is iedereen aangeschreven? Doen de stemmachines het?

Maar het is niet alleen bij de Democrats onoverzichtelijk. Als de Republikeinen hun systeem niet hervormen, zijn zij volgende keer aan de beurt voor een leuk intern gevecht. In sommige staten krijgt bij hen de winnaar van de voorverkiezing alle gedelegeerden. Zo krijgt McCain met 33% alle 58 gedelegeerden in Missouri, terwijl Huckabee 32% en Romney 29%, dus dicht op zijn hielen wisten te scoren. Elders geldt in staten binnen hun partij een stelsel van evenredige vertegenwoordiging geldt. Dat kan heel gemakkelijk leiden tot situaties waarin degene met de meeste stemmen niet de meeste gedelegeerden heeft.

Ik blijf de voorverkiezingen volgen, al was het maar voor de enorme betrokkenheid van de kiezer. In Ohio stemden 2,1 miljoen burgers mee bij de voorverkiezing onder de Democraten. Bij de laatste algemene verkiezing waren er dat met 2,7 miljoen maar net iets meer. De staat Ohio is kleiner dan Nederland, waar bij de VVD-voorverkiezing 28.000 mensen meededen. Nee, het is duidelijk waar onder de kiezers voorverkiezingen écht leven.

Dr. P.H. Omtzigt is lid van de Tweede Kamer en econometrist. Hij houdt op ScienceGuide een vaste column bij over zijn ervaringen in deze twee eigenzinnige werelden van politiek en wetenschap, hun wederzijdse beïnvloeding en hun confrontaties.