Grote hogescholen krap bij kas

Een jaar of 5 jaar geleden liet de hogescholenkoepel zich adviseren over het financiële management van hogescholen. Door toenemende autonomie en decentralisatie moesten hogescholen namelijk hun eigen broek gaan ophouden. Hoe zorg je dan voor voldoende investeringen, en hoe houd je ruimte om bijvoorbeeld fluctuaties in studentenaantallen op te vangen? De commissie- Smits adviseerde destijds dat een solvabiliteit van 35% toch wel de ondergrens is van wat verstandig is. De commissie Smits ging daarbij uit van een multisectorale hogeschool, die krimp in de ene sector kan opvangen met groei in de andere sector.

Meer dan een kwart van de hogescholen zaten in 2006 onder die norm. Daaronder bevonden zich ook grote hogescholen als INHOLLAND (29%), Fontys (28%), HAN (27%) en HvA (28%). Minst solvabel in 2006 was de Christelijke Hogeschool Ede (16%). Dat zal moeten veranderen, vindt financieel deskundige Aldert Jonkman van de HBO-raad. “Ze moeten die 35% volgens de commissie-Smits wel gaan halen, omdat je anders onvoldoende ruimte hebt om te investeren in de kwaliteit van het onderwijs. Voor grote hogescholen geldt wel dat die minder hoeven te schrikken van een lage solvabiliteit dan een kleine hogeschool”.

Gelukkig heeft de meerderheid van de hogescholen haar financiële management wel op orde. De Amsterdamse kunsthogeschool AHK kwam in 2006 zelfs uit op een solvabiliteit van 68% bij een eigen vermogen van 75 miljoen euro. Jonkman:  “Bij de AHK moet je wel bedenken dat ze net een helemaal nieuw Conservatorium hebben gebouwd. Dat eigen vermogen zijn ze nu dus grotendeels kwijt”. Zelfstandige PABO’s doen het opvallend goed, maar daar is wel een reden voor:  “PABO’s zetten over het algemeen veel geld opzij, omdat hun afbreukrisico groot is. Als je kijkt naar studentenaantallen op de PABO’s over de afgelopen tien jaar, dan zie je grote fluctuaties. Voor PABO’s heeft dit grote consequenties, want als de studentenaantallen teruglopen, moeten ze al snel mensen ontslaan, wat leidt tot dure wachtgeldverplichtingen”.

Universiteiten
Universiteiten hebben over het algemeen een fors betere solvabiliteit, evenals trouwens scholen in het primair en voortgezet onderwijs. Een van de rijkste universiteiten is die van Groningen. Terwijl de AOb een solvabiliteit van 45% wel het maximum vindt, was die van de RUG over 2006 maar liefst 72%.

Met zo’hoge mate van solvabiliteit -en een vermogen van 377 miljoen- kun je gerust zeggen dat de Rijksuniversiteit Groningen conservatief begroot. Woordvoerder Jos Speekman wijst erop dat je in dit opzicht verschillende keuzen kunt maken: “Die hoge solvabiliteit is nodig om een ambitieus bouwprogramma te kunnen financieren dat loopt van 2002-2017. Kosten: een slordige 380 miljoen. De RUG heeft begin jaren negentig de keuze gemaakt om veel eigen gebouwen te hebben, en die ook zoveel mogelijk uit het eigen vermogen te betalen, en dus niet met geleend geld. Maar nu er gebouwd wordt, neemt de liquiditeit van de universiteit snel af.

Ook heeft de RUG in de vorige kabinetsperiode miljoenen opzij gezet om aan matchingscriteria voor de SMART-mix en de FES- gelden te kunnen voldoen. Aangezien die programma’s met het nieuwe kabinet werden afgeblazen, worden die gelden nu elders geïnvesteerd. Tevens houdt de RUG er nadrukkelijk rekening mee regelingen van de overheid ook zo weer kunnen veranderen, met soms aanzienlijke financiële consequenties. “Het meest recente voorbeeld is de verschuiving van 100 miljoen onderzoeksgelden van de universiteiten naar NWO. Dit soort onverwachte beleidsontwikkelingen zorgt ervoor dat instellingen geneigd zijn om een voorzichtig financieel beleid te voeren”, zo zegt Speekman.

Hoe staat uw hogeschool of universiteit er financieel voor? Dat ziet u in onderstaande links.

Vermogenspositie hogescholen (bron: HBO-raad)
Vermogenspositie universiteiten (bron: AOb)