‘Klik’ belangrijker dan ratio voor allianties

In hun werk als organisatieadviseurs zagen Opheij en Kaats vaak dat bestuurders een cruciale rol speelden bij het aangaan, vormen, in stand houden en beëindigen van strategische samenwerkingsverbanden. De bestuurders handelden weliswaar vanuit het belang van hun organisatie, maar leken ook nadrukkelijk zelf een actor van betekenis te zijn. Reden voor het tweetal om samenwerkingsverbanden wetenschappelijk te onderzoeken, niet vanuit een economische, organisatiedeskundige of bestuurskundige invalshoek, maar met een sterke focus op de actor: de bestuurder.

Opheij en Kaats ondervroegen ruim vijftig bestuurders uit de zorg en de ‘gebouwde omgeving’ met een reputatie op het gebied van samenwerken. Ze gingen langs bij zorgaanbieders, zorgverzekeraars, woningbouwcorporaties, projectontwikkelaars, bouwondernemingen en bestuurders bij gemeente en provincie.

Uit hun onderzoek concludeerden Opheij en Kaats dat persoonlijke beweegredenen en eigenbelang van bestuurders een zeer belangrijke rol spelen in samenwerkingsverbanden. Het gaat dan om beweegredenen als macht, de beste willen zijn, autonomie, engagement, angst, spijt, vertrouwen en persoonlijke ‘klik’. De persoon en functionaris zijn feitelijk niet te scheiden. Zij steken hun energie in de initiatieven die hen aanspreken, met mensen met wie het klikt. Wel of niet in een alliantie of netwerk stappen wordt maar voor 15% bepaald door rationele argumenten, doorslaggevend zijn beweegredenen als: “Ik vind het ‘belangrijk’, ‘innovatief’, ‘maatschappelijk relevant’ of ‘leuk'”. De rationele argumenten worden vooral gebruikt in presentaties naar buiten toe.

Voor de adviespraktijk betekent dit dat een advies pas betekenis krijgt als het rekening houdt met de beweegredenen van de sleutelpersonen in het samenwerkingsverband en hun onderlinge interactie. Bestuurders zouden een aantal rollen goed moeten kunnen vervullen, zoals die van ‘verbindende strateeg’, ‘schakelende zingever of ‘charmante verleider’. Aansluiten bij de persoonlijke drijfveren van bestuurders verhoogt volgens de promovendi de kans op een succesvolle samenwerking.