Servië op een kruispunt

In de afgelopen maanden heeft de DSS van aftredend minister-president Kostunica het pro-Europese kamp verlaten en is politiek opgeschoven, zo u wilt overgelpen, naar de Radicalen op hét hete thema. Dat is de politieke combinatie van de toekomst van Kosovo met de toenadering van Servië tot de EU en de samenwerking met het Joegoslavië-tribunaal in Den Haag. Dit is ook de volgorde in belang van die onderwerpen voor bijna elke Servier, van links tot rechts.

Het is opvallend dat veel commentatoren deze move van Kostunica niet gezien hebben. Wat zit daar achter? Niemand in Servië wil Kosovo kwijt en de Radicalen/DSS willen daar de consequentie aan verbinden dat toenadering tot de EU idioot is, wanneer je net het hart van je land bent kwijtgeraakt. En al helemaal niet wanneer dat malle tribunaal in Den Haag nog uitleveringen wil ook. Ook de pro-Europese Tadic vindt dat Kosovo een onderdeel van Servië is, maar hij wil toch wel verder op het Europese pad.

De zaak is nog ingewikkelder dan dit. Verkiezingen vonden namelijk ook plaats in de Servische enclaves in Kosovo. De VN erkennen deze verkiezingen niet, maar kunnen ze niet stoppen. De internationale gemeenschap is feitelijk niet aanwezig in de grootste enclave, de stad Mitrovica. Maar Kosovo wordt niet erkend als zelfstandig land door Rusland – Kosachev, voorzitter van de buitenlandcommissie van de Russische Duma voert zelfs campagne met Kostunica – en dus niet door de VN-Veiligheidsraad, waar het een veto kan uitspreken daartegen. De situatie blijft dus buitengewoon gecompliceerd.

De uitslag laat nu het volgende zien: de radicalen en de DSS hebben samen 107 zetels in het 250 zetels tellende parlement. Het pro-Europese blok van Tadic en de liberaal democraten heeft samen 115 zetels en kan op enige steun rekenen van enkele parlementariërs van minderhedenpartijen als die van de Hongaren, Bosniërs en op steun van een Albanees Kamerlid. Over de meerheid in het parlement beslist daardoor de Socialistische Partij van Servië, opgericht in 1990 door Slobodan Milosevic. Deze heeft in een alliantie met een gepensioneerden-club 20 zetels gehad. Zij kan het pro-Europese kamp een werkbare meerderheid geven tegen een hoge prijs, of het anti-Europese kamp een niet-werkbare meerderheid. Ik heb wel een inschatting hoe deze SRS denkt over samenwerking met Den Haag, de stad en het tribunaal waar hun oprichter jaen vast zat tot zijn dood.

Hoe gaat het nu verder in dit deel van de Balkan, waar Europa stabiliteit hoopt te zien ontstaan? In de Servische grondwet staat dat wanneer er geen nieuwe regering gevormd kan worden, er nieuwe verkiezingen volgen. Het is een niet onwaarschijnlijk scenario geworden. Tel daarbij jhet gegeven op dat zonder de stemmen uit die enclaves in Kosovo Tadic een meerderheid zou hebben -ook zonder de SRS- en het is duidelijk dat politieke stabiliteit in Servië nog niet in zicht is, ondanks de juichende commentaren.

Dr. P.H. Omtzigt is lid van de Tweede Kamer, de Assemblee van de Raad van Europa en econometrist. Hij houdt op ScienceGuide een vaste column bij over zijn ervaringen in de eigenzinnige werelden van politiek en wetenschap, hun wederzijdse beïnvloeding en hun confrontaties