Herinnering en geschiedenis

Kent de geschiedwetenschap wel een systematische basis? Methodische uitgangspunten, politieke standpunten en culturele voorkeuren beïnvloeden elkaar aantoonbaar. Dat gegeven heeft voeding gegeven aan de stelling dat alle geschiedschrijving uiteindelijk draait om macht en belangen.

Deze bewering is hyperkritisch en onverstandig. Dat valt te zien aan de debatten rond herinnering en geschiedenis. Door de recente memory boom is de professionele geschiedbeoefening in het defensief geraakt. Zij wordt geassocieerd met officiële standpunten en gewantrouwd door ‘de gewone mensen in het land’. Die maken vervolgens hun eigen geschiedenis door tegendraadse herinneringen tegenover de gevestigde geschiedenis te stellen. Op hun beurt wantrouwen professionele historici weer deze cultus van de warme herinnering. Zij beschouwen die als oppervlakkig en goedgelovig.

Kunnen we het naast elkaar bestaan van uiteenlopende genres van geschiedschrijving, elk met zijn eigen rol en functie, niet gewoon aanvaarden als culturele rijkdom? Dat lijkt een pluralistische en tolerante suggestie. Maar zo vreedzaam zit de wereld van historische voorstellingen niet in elkaar. Collectieve herinneringen willen nog wel eens met elkaar botsen. Vaak maken ze niet alleen aanspraak op gelijke erkenning, maar eisen ze ook bij voorrang hetzelfde erfgoed en dezelfde subsidies op.

In die gevallen willen we graag vaststellen of herinneringen authentiek zijn, of ze niet alleen emotioneel, maar ook geschiedkundig gegrondvest zijn. Dat geeft regelmatig aanleiding tot pijnlijke confrontaties tussen herinneringsdragers en kritische historici die hen de maat nemen. Herinnering en geschiedwetenschap laten elkaar dus niet met rust. Dat maakt de vraag naar de grondslagen van de geschiedwetenschap relevant.

Ed Jonker, Ordentelijke geschiedenis. Herinnering, ethiek en geschiedwetenschap .