Waarom zijn armen ongezonder?

Nieuws | de redactie
4 juni 2008 | De gezondheid van mensen in achterstandssituaties is een stuk slechter dan die van de beter gesitueerden. Politiek zoekt men dit te verhelpen door gezonder leven te bevrderen. Is dat afdoende? De nieuwe Leidse hoogleraar Barend Middelkoop vindt van niet. "We moeten niet denken dat we er zijn als het ons eenmaal gelukt is om het gedrag van mensen in lagere sociaal-economische posities zo te beïnvloeden dat ze zich net zo gezond gedragen als de betergesitueerden. Dat is echt een misvatting."

Het staat vast dat mensen in een lagere sociaal-economische positie gemiddeld gesproken een slechtere gezondheid hebben. Dat vinden we in Nederland eigenlijk onacceptabel, zegt prof.dr. Barend Middelkoop. Daar moet dus iets aan gebeuren. Maar wat? Middelkoop: ‘Het enige dat we daarvoor hebben zijn programma’s die aanzetten tot gedragsverandering. Dat zijn programma’s waardoor mensen gestimuleerd worden gezond te eten, regelmatig te bewegen en niet te roken. Het is heel goed dat zulke programma’s er zijn. Maar we moeten niet denken dat we er zijn als het ons eenmaal gelukt is om het gedrag van mensen in lagere sociaal-economische posities zo te beïnvloeden dat ze zich net zo gezond gedragen als de betergesitueerden. Dat is echt een misvatting.’

50% meer kans op hart- en vaatziekten
Middelkoop zal in zijn oratie op 6 juni vertellen over Brits onderzoek naar wat het verschil tussen rijk en arm betekent voor de kans op het ontwikkelen van hart- en vaaktziekten. Onderzoek dat gebaseerd is op goede, langlopende follow-up studies. Daar komt uit naar voren dat je de kans om te overlijden aan een hart- en vaatziekte met tientallen procenten kunt terugbrengen door gezond gedrag. Maar er blijkt evenzeer uit dat je het risico niet tot nul kunt reduceren. Als mensen in een lagere sociaal-economische positie zich optimaal gezond gaan gedragen, dan houden ze nog altijd een ongeveer 50% hogere kans op het ontwikkelen van hart-en vaatziekten dan mensen uit de hogere milieus. Middelkoop: ‘De focus op gezond gedrag is dus te eenzijdig. Er is veel meer aan de hand en het is hoog tijd dat daar aandacht voor komt.’

Hoe gelukkiger hoe gezonder
Er blijft dus nog 50% verhoogd risico over, een percentage dat blijkbaar niet te beïnvloeden is met gezond gedrag. Wat zijn daar dan de oorzaken van? Middelkoop: ‘Dat is nog grotendeels speculatief, maar het zou kunnen zijn dat mensen in moeilijker sociaal-economische omstandigheden hun lichaam meer belasten. Er is onderzoek dat erop wijst dat een hogere hoeveelheid stresshormoon in het lichaam een verminderde tolerantie voor glucose veroorzaakt, wat een hogere kans op diabetes geeft. In een andere studie is gevonden dat de kwaliteit van de werking van het autonome zenuwstelsel niet gelijk verdeeld is over de verschillende lagen van de bevolking. Het is keihard aangetoond dat hoe prettig je je voelt in dit leven invloed heeft op je zenuwstelsel. Ik vind dat daar ook aandacht voor moet zijn.

‘Blaming the victim’
Middelkoop wijst erop dat die exclusieve aandacht voor gedragsbeïnvloeding ook een gevaar in zich bergt. Als op een gegeven moment blijkt dat gedragsverandering niet goed lukt of onvoldoende effect heeft op de gezondheid, zou de neiging kunnen ontstaan om het slachtoffer zelf de schuld te geven. Men zou dan niet voldoende zijn best gedaan hebben, is de gedachte: blaming the victim. Middelkoop: ‘Je moet niet uit het oog verliezen dat het minder gezonde gedrag van mensen in lagere sociaal-economische klassen ook niet uit de lucht komt vallen. Dat gedrag, dat de oorzaak is van de mindere gezondheid, heeft zelf ook weer een oorzaak. Daar moet je dus naar willen kijken, naar de oorzaken achter de oorzaken.’

Politiek
Middelkoop: ‘Mijn verhaal heeft dus ook een politieke dimensie. Zolang je alleen bezig bent met het stimuleren van gedragsverandering, hoef je geen politiek standpunt in te nemen. Voldoende beweging en niet roken is voor iedereen goed. Maar als je echt iets wilt doen aan de gezondheidstoestand van de minder bedeelden in onze samenleving, dan betreed je wel het politieke domein. Ik bouw in dit opzicht voort op de opvattingen van de founding fathers van mijn vakgebied, de voorvechters van de Public health uit de negentiende eeuw. Zij vroegen ook aandacht voor de totale fysieke omgeving van de mensen: gezond wonen en werken is en blijft essentieel voor het behoud van een goede gezondheid.’


«
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief
ScienceGuide is bij wet verplicht je toestemming te vragen voor het gebruik van cookies.
Lees hier over ons cookiebeleid en klik op OK om akkoord te gaan
OK