Rustdag

Nieuws | de redactie

15 juli 2008 |

Vanmiddag valt Yves Leterme waarschijnlijk. Columnist Pieter Omtzigt vertelt hoe politiek zaken zo mis kunnen lopen en waarom. “Regeringen vallen in Nederland om zaken, die de dag erna al onuitlegbaar zijn. Weet u het nog hoe kabinetten vielen over kwesties als ‘moeten we het gezantschap bij het Vaticaan open houden?’ (1925), het reiskostenforfait (1989), en zelfs over de tijdelijkheid van tijdelijke belastingen 1958).” We zouden dus vandaag een beetje besmuikt kunnen kijken naar België, naar een probleempje over de indeling van het kiesdistrict Brussel- Halle-Vilvoorde. Iets dat we zelf mede veroorzaakt hebben, want de grondvorm van dit arrondissement kwam tot stand in de jaren dat we samen een koninkrijk vormden.

De kwestie Brussel-Halle-Vilvoorde loopt volledig uit de hand, omdat iedereen zijn hakken in het zand gezet op een manier, die een oplossing schier onmogelijk maakt. Het probleem is op zichzelf al lange tijd duidelijk. Alle Belgen wonen ofwel in een Vlaamse kieskring ofwel in een Waalse kieskring. In een kieskring moet je minstens 5% van de stemmen halen – en vaak meer – om een zetel te bemachtigen. Vlaamse partijen hebben daarom geen kandidaten in Wallonië en Waalse niet in Vlaanderen.

In het tweetalige Brussel – nou ja, het 85% francophone Brussel – kunnen beide typen partijen meedoen. En aan Brussel is een deel van Vlaams- Brabant, Halle-Vilvoorde,  gekoppeld. De Vlaamse partijen hebben hiervan een voordeel: de meeste van hen zouden de kiesdrempel in Brussel zelfniet halen en halen hem nu wel omdat de Vlaamse stemmen in Halle-Vilvoorde ook meetellen. De Waalse kiezers kunnen zodoende op Vlaamse én op Waalse partijen stemmen en doen dat ook.

Een deel van het gebied verandert demografisch en ‘verfranst’. Dit leidt tot politiek moeilijke situaties. Het conflict is op scherp gezet door het constitutioneel hof. De volgende verkiezingen zijn ongrondwettelijk volgens zowel de Nederlandstalige als de Franstalige voorzitter, indien het kiesdistrict BHV niet is gesplitst, omdat gemengde districten niet passen in de Belgische staatsstructuur. Dat laatste was al in 2003 vastgesteld in een arrest. Deze koppeling met ongrondwettelijke verkiezingen werd op 13 november 2007 gelegd.

Daarmee gooide het grondwettelijk hof een bommetje naar binnen in de Belgische politiek. Want geen van beide kanten wil wijken, omdat de hoofdstromingen angstig kijken naar de Vlaams- en Waals-nationalistische flanken. Al tientallen jaren worden voorstellen gedaan om dit probleem op te lossen, terwijl geen van beide zijden beweegt.

Het arrest uit 2003 volgt overigens op een zaak aangespannen door de toenmalige Vlaamse oppositie (CD&V, NVA en het toenmalige Vlaams Blok). Kandidaten van die partijen (die immers belanghebbende zijn bij de verkiezingen) hadden bezwaar gemaakt tegen de kieswet en het grondwettelijke hof heeft ze in het gelijk gesteld.

De situatie dat rechters de in Belgische wetten vastgelegde verkiezingsregels ongrondwettelijk verklaren en niet duiden hoe die er wel moeten uitzien, zorgt voor een zeldzame patstelling. Voeg daaraan toe dat CD&V en NVA nu zelf in de regering zitten en een uitweg lijkt verschrikkelijk moeilijk. Ze willen immers van een wet af, die met een andere meerderheid is aangenomen, en zijn daarvoor in het gelijk gesteld. Maar de andere partijen zijn natuurlijk niet gedwongen tot medewerking om dit ook te realiseren.

Nu kunnen de nationale verkiezingen nog wachten tot 2011, maar wie er in de tussentijd zou moeten regeren is een beetje onduidelijk. Sinds de verkiezingen van juni 2007 is er meer onderhandeld dan geregeerd. En juist op dit punt komen de twee kanten in de regering er niet uit.

Vanmiddag om 15.00 volgt een verklaring van premier Leterme in het parlement. Mooi getimed op de rustdag van de Tour de France. De nasleep van zijn verklaring kon wel eens meer impact hebben op de toekomst van Nederland dan de etappes van de Tour de France.

Dr. P.H. Omtzigt is lid van de Tweede Kamer, de Assemblee van de Raad van Europa en econometrist. Hij houdt op ScienceGuide een vaste column bij over zijn ervaringen in de eigenzinnige werelden van politiek en wetenschap, hun wederzijdse beïnvloeding en hun confrontaties