Stradivarius onder de scan
Wat maakt een Stradivarius 'een Strad'? Dr. Berend Stoel van het LUMC legde klassieke violen, waaronder enkele van Stradivarius, in een CT-scanner. En daaruit blijkt dat de homogeniteit van het hout waarvan deze zijn gemaakt hun sublieme klank helpt verklaren.
Klassieke violen van meesters als Stradivarius (1644 – 1737) en Guarneri del Gesu (1698 – 1744) uit het Noorditaliaanse Cremona zijn nog steeds ongeëvenaard in klankexpressie en draagkracht. 300 jaar van technologische ontwikkelingen hebben geen substantiële verbetering kunnen brengen. Het ligt voor de hand een verklaring hiervoor te zoeken in de materiaaleigenschappen van het hout, waarvan deze violen gemaakt zijn. Tot nu toe was het echter onmogelijk om dit te bestuderen zonder gevaar voor beschadiging aan deze instrumenten, waarvan de waarde op enkele miljoenen euro’s wordt geschat.
Een bijzondere samenwerking tussen het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) en Terry Borman, vioolbouwer in de Verenigde Staten, zorgt nu voor nieuw inzicht. In de onderzoeksgroep voor medische beeldverwerking (het LKEB van de afdeling Radiologie), ontwikkelde dr. Berend Stoel enkele jaren geleden in nauwe samenwerking met longarts dr. Jan Stolk, een computerprogramma dat longdichtheden van emfyseempatiënten berekent uit Computer Tomografische (CT) scans, om zodoende de werking van bepaalde behandelingen te kunnen aantonen.
Gebaseerd op zijn kennis op het niet-invasief meten van longdichtheden, ontwierp Stoel in zijn vrije tijd een nieuw computerprogramma om ook houtdichtheden met CT-scans te kunnen bestuderen. Vervolgens scande hij samen met Terry Borman in New York vijf Cremonese en zeven hedendaagse violen in het Mount Sinai ziekenhuis en analyseerden de houtdichtheden.
De gemiddelde houtdichtheid van de klassieke en hedendaagse violen blijkt niet significant te verschillen, wel zijn er in de oude violen significant minder schommelingen in deze dichtheid tussen de jaarringen. Omdat schommelingen in de houtdichtheid de trillingsefficiëntie, en daarmee de geluidsproductie, beïnvloeden, zou deze ontdekking de superioriteit van deze violen kunnen verklaren. Dit inzicht biedt nieuwe mogelijkheden om de geluidskwaliteit van deze klassieke violen te evenaren, zo concluderen de onderzoekers in PLoS ONE.
