Kosmopolitisme geen luxe maar overleving voor HO

Ook in Nederland, zeker na 9/11 en de moord op Van Gogh. Maar begrip en respect kunnen soelaas bieden. Door interactie in plaats van isolatie, door samenwerking in plaats van segregatie.” Dit zeggen mensen als Ben Verwaayen, Trude Maas, Yvonne van Rooy, Ad Scheepbouwer, Kees van der Waaij, Ron Bormans en Jan Willem Oosterwijk in een manifest over de ‘Nieuwe Noodzaak’ van een hoogwaardig en internationaal georiënteerd HO.

De Nuffic plaatst morgen een advertentie waarin de kern daarvan wordt gepresenteerd voor de opening van het academisch jaar. ScienceGuide presenteert enkele van deze essentiële noties reeds nu. Onder Opinie leest u de analyses van SER-Kroonlid en OU-voorzitter Theo Bovens en van Trude Maas (vz RvT Nuffic) over het waarom van hun handtekening onder dit stuk en de thema’s die zij met dit signaal verder in het debat uitgediept willen zien.

Vergrijzing en globalisering
In het manifest wordt onder meer naar voor gebracht dat “[het] niet langer alleen gaat om het verruimen van de blik, het oppoetsen van de opleiding en het kweken van begrip tussen culturen. Al deze dingen zijn belangrijk, en nemen in belang toe in een tijd van globalisering. Tegelijkertijd zijn we echter getuige van het vervagen van de scheidslijnen tussen nationale economieën. We zien de opkomst van een mondiale kenniseconomie; een economie waarin kennis, ideeën en creativiteit bovendien steeds belangrijker worden en die zich van grenzen weinig aantrekt.

We zien een vergrijzende Westerse wereld en een jonge bevolking in Latijns-Amerika, Azië en Afrika. We zien dat de verdeling van de welvaart verandert, doordat Azië rijker wordt. We zien dat de arbeidsmarkt globaliseert, met name voor hoogopgeleiden. Als gevolg van dit soort verschuivingen zien we een sterk groeiende internationale studentenmarkt.

Er is daarom een hernieuwde noodzaak voor internationalisering in het hoger onderwijs. Die noodzaak ligt in het tegemoetkomen aan de eisen die de internationale economische realiteit stelt en in het ombuigen van tegenkrachten. Wat we nodig hebben, is een kosmopolitische houding om te voorkomen dat onze samenleving in zichzelf gekeerd raakt en om te zorgen dat we volop meedraaien in de globale economie. Dit nieuwe kosmopolitisme is geen luxe, maar een voorwaarde voor economisch succes en maatschappelijke harmonie. Dat is de nieuwe noodzaak voor de internationalisering van het hoger onderwijs.”

Out of the box
De auteurs wijzen op de analyse van de WRR, die voortbouwt op het werk van onder meer Richard Florida. “De Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) kwam recent met een rapport over de Nederlandse prestaties op het gebied van innovatie. In zijn conclusie liet de Raad weinig ruimte voor twijfel: “Uit een overzicht van de innovatieprestaties van Nederland kunnen we concluderen dat Nederland er op dit gebied niet goed voor staat.” Tegelijkertijd echter constateren zij dat de traditionele Nederlandse waarden als tolerantie en ontdekkingslust en de traditionele functie als knooppunt van stromen van mensen met hun kennis – en hun behoefte aan kennis – de basis kunnen vormen voor een innovatieve toekomst.

De WRR hamert erop dat innovatie en creativiteit vooral gedijen in een klimaat van openheid en diversiteit. Outsiders denken out of the box, omdat ze in twijfel trekken wat de incrowd voor waar aanneemt. In managementliteratuur zijn de economische baten van diversiteit in teams al veelvuldig aangetoond. Andersdenkenden zijn nodig om nieuwe en betere oplossingen te vinden. De extra kosten die diversiteit met zich meebrengt, vormen een investering die zich dubbel en dwars terugverdient.

Inspiratiebron Richard Florida
De (economische) voordelen van culturele diversiteit manifesteren zich ook op nationaal, regionaal en stedelijk niveau. Het werk van Richard Florida laat zien dat diversiteit een belangrijke factor is in het succes van economisch welvarende en innovatieve regio’s zoals de San Francisco Bay Area, de omgeving van Boston of het gebied rond Austin, Texas. Zijn onderzoek wijst uit dat de elf stedelijke gebieden die het hoogst scoren op diversiteit, allemaal te vinden zijn in de top 15 van hightechnologygebieden van de Verenigde Staten.”

Richard Florida sprak met ScienceGuide ook al eens indringend over deze materie en de grote kansen die hij ziet voor Nederland en onze kennissector. Ons vraaggesprek met hem leest u hier.
De initiatoren van de ‘Nieuwe Noodzaak’ zien daarom hoop en perspectief in studenten die als ‘nieuwe argonauten’ wereldwijd kennis opsnorren en aanleggen waar zij kennis kunnen vinden.

Nieuwe Argonauten
“Met de voortschrijdende decompositie van bedrijfsprocessen worden dergelijke verbindingen steeds belangrijker, maar ook steeds complexer. De eenrichtingsstromen in kapitaal en technologie van kern naar periferie – rijk naar arm, West naar Oost, Noord naar Zuid – worden vervangen door een complex verkeer van kennis, technologie en investeringen tussen Silicon Valley en de nieuwe innovatieve regio’s van Hsinchu, Sjanghai en Bangalore. Dit kan in Nederland natuurlijk ook! Nieuwe argonauten die aanleggen aan de Amsterdamse Zuidas of in de Eindhovense brainport.

Maar studentenstromen lopen niet meer exclusief van Noord naar Zuid of van Oost naar West. Dit betekent concurrentie voor het Nederlandse hoger onderwijs, maar eveneens schept dit mogelijkheden voor de Nederlandse studenten om als ‘nieuwe argonauten’ op te treden en de basis te leggen voor de economische en politieke verhoudingen van de toekomst. Zo kunnen zij inderdaad die steeds kleiner wordende wereld zelf ontdekken … en vormgeven.”