Van Vught: leer appels met appels vergelijken

“Gaan we deze weg in Europa, en ook daarbuiten, niet op, dan zullen rankings een pervers effect gaan sorteren. Anderen zullen de normering bepalen van wat goed hoger onderwijs of succesvol onderzoek heet te zijn. Als zij dan doorgaan met het vergelijken van appels en peren, hebben we dat ook aan onszelf te wijten. Rankings are here to stay, dus zullen de hoger onderwijsinstellingen zichzelf nadrukkelijk moeten ontwikkelen op basis van helder te identificeren missies en profielen. Wij moeten appels met appels leren vergelijken!”

Inclusief denken

Van Vughts inleiding over het EU-project tot classificatie van het hoger onderwijs op het IAU-congres in Utrecht zette zijn toonaangevende visie nog eens scherp uiteen:

–         Classificatie is een transparantie-tool

–         Het gaat om herkenbare groepering van analoge identiteiten: Putting higher education institutions in boxes, but in the right boxes.

–         Classificatie is niet hetzelfde als ranking, omdat die over hiërarchie van instellingen gaat en classificatie niet primair.

–         Classificatie heeft alleen zin als bekend is wat alle stakeholders in het hoger onderwijs de relevante aspecten achten van instellingen en hun onderscheiden missies

–         De opzet van het EU-project is inclusief voor heel Europa; gaat uit van ex-post gegevens, niet van voornemens; wil een multi-dimensionele, non-hiërarchische opzet; en is niet prescriptief, maar flexibel ingericht en gerelateerd aan de normstelling die de Europese kwaliteitszorg associaties vastgesteld hebben voor het hoger onderwijs.

In het project is een nauwe samenwerking gegroeid met de Amerikaanse organisatoren en beheerders van de non-profit Carnegie Classification. Deze is recent vernieuwd en nu ook multidimensioneel gemaakt. Dit maakt het mogelijk dat de afstemming tussen Europa en de USA leidt tot een integrale visie op classificatie en zelfs een meer integrale opzet. In elk geval is een analoge opzet denkbaar bij de formulering van criteria en de normering. Ook in China is men doende in deze richting na te denken over het hoger onderwijsbestel.

Eigenaarschap

Het EU-project zal als vervolgstappen onder meer de ontwikkeling van online tools kennen voor instellingen, waarbij per kenmerkend hoger onderwijsaspect specifieke ontwikkelingscommunities worden opgezet. Ook zal men de sets indicatoren kunnen beperken om de praktische toepassing te vergroten zonder het multidimensionale karakter te schaden.

Van Vught beval aan reeds nu na te denken over het eigenaarschap van de Europese classificatie. Hij acht het niet wijs deze in handen van een overheidsorgaan te leggen, nationaal of Europees. Maar ook een marktpartij die het beheer en de doorontwikkeling ervan met een winstoogmerk zou willen realiseren is volgens hem moeilijk aanvaardbaar te krijgen. Om die reden riep hij op het Amerikaanse model serieus in overweging te nemen. De Carnegiestichting heeft daar de classificatie als hoogwaardige, alom gerespecteerde opzet weten te vestigen en dit zou ook in Europa een goede opzet kunnen blijken. Hij vroeg zich af of er binnen de EU geen stichting hier het uitzonderlijke belang van zou kunnen zien.

Ruimte voor liefde?

De reacties op Van Vughts betoog waren soms schrikachtig. Een Japans HO- bestuurder zei dat zij aldoor moest denken aan de markt van gearrangeerde huwelijken uit de familiecultuur in haar vaderland. “Waar is de ruimte voor liefde in de classificatie?”, riep zij.

De hoger onderwijsminister van Pakistan daarentegen prees opzet en kerngedachte van het project. Hij wees op de aanpak van het Duitse CHE, waarin eveneens opleidingen en instellingen kwalitatief en naar karakter gegroepeerd worden in plaats van zinledige ranglijsten geproduceerd worden. In zijn land had men een eigen opzet ontwikkeld, mede om de boom of sub-standard higher education institutions aan de hand van serieuze, nationaal gedragen normen en doelstellingen tegen te gaan.