‘We zijn er nog lang niet’

Op zaterdag 23 augustus verscheen een opmerkelijke advertentie in De Volkskrant. Representanten van de top van het bedrijfsleven en het hoger onderwijs hielden een pleidooi voor echt internationaal denken en werken in ons onderwijsstelsel teneinde als Nederland in staat te zijn de toppen van de Olympus te bereiken resp. er dicht bij in de buurt te komen. Dit lijkt me een erg nuttige suggestie en er is dan ook nog veel werk te doen: elke suggestie dat we al ver zijn en dat het nog maar gaat om het oplossen van enkele knelpunten moet toch al snel in de prullenbak. We zijn er nog lang niet en dat wordt onvoldoende beseft.

Onvermijdelijk aanbod
Als vertegenwoordiger van een instelling, de Hogeschool van Beeldende Kunsten, Muziek en Dans in Den Haag, wier aantal buitenlandse studenten gemiddeld 36% bedraagt -en in het Koninklijk Conservatorium zelfs 65%- beschouw ik mij in zekere zin als ervaringsdeskundige, daarbij geholpen door tal van internationale bestuursvoorzitterschappen en het jurylidmaatschap van het Talentenfonds, gestart door Jo Ritzen. Zeker als we denken dat we van de grote groep kapitaalkrachtige buitenlandse studenten een veel groter percentage naar ons land kunnen lokken is er een enorm actieplan nodig, zowel inhoudelijk als qua voorzieningen:

-er is een grote vraag naar het volgen van bacheloronderwijs, er is echter vrijwel geen aanbod in de Engelse taal mocht dit bij het masteronderwijs al wel zo zijn dan zijn er grote zorgen over de taalvaardigheid van docenten.

-er is geen garantie dat hoogwaardige en gespecialiseerde masteronderwijsprogramma’s op adequate wijze in goed (wetenschappelijk) Engels (kunnen) worden gegeven. Velen denken de Engelse taal meester te zijn, maar in de praktijk valt dit tegen: een wekelijks college van een uur is voor een non-native-speaker een echte opgave.

-het Nederlandse hoger onderwijs gaat de internationale competitie aan door op tal van fronten aanbod te ‘marketen’ dat elders ook beschikbaar is. Het is vaak niet duidelijk waarom je nu als topper noodzakelijkerwijze in ons land moet komen studeren. De topinstituten in het kunstonderwijs bijvoorbeeld tonen dat wel aan: daar is de buitenlandse topinstroom dan ook geen probleem. Kortom: of er is – enkele uitzonderingen daargelaten – geen onvermijdelijk aanbod of we weten dit, als het er wel is, niet goed over het voetlicht te brengen.

-huisvesting en andere voorzieningen voldoen veelal niet aan de internationale maat. Goedbetalende buitenlanders stellen zich niet tevreden met afgelegen legerkampachtige bouwsels zoals westelijk van de A44 in Oegstgeest of de blokkendozen in de Amsterdamse Houthavens.

Geen confrontatie
Dit gevoegd bij lange doorlooptijden bij de toelatingsprocedures en de ongemakken – naast kosten – bij het verkrijgen van verblijfsvergunningen, levert een hoeveelheid negatieve mond-op-mond-reclame over studeren in Nederland op, die met geen Onderwijsbeurzen in Shanghai of Tokyo en in geen jaren goed te maken valt. Zeker opleidingen met hoge collegegelden prijzen zich hiermee uit de markt. We zullen dus eerst lokaal, regionaal en nationaal de zaak op orde moeten hebben voordat de droom van de advertentieopstellers werkelijkheid wordt.

En dan nog het uitgaande verkeer. Ondanks allerlei programma’s stagneert het studeren in het buitenland. Uiteraard kennen we allemaal de incidentele succesverhalen, maar feit blijft dat de meerderheid van onze intellectuele bovenlaag de confrontatie met het buitenland niet aangaat, terwijl er vrijwel geen baan in dit segment van onze samenleving is waarin internationaal werken niet aan de orde van de dag is.

Belemmering hierbij zijn gebrekkige talenkennis, niet transparante of geen erkenning van in het buitenland verworven studiepunten, hoge collegegelden in het buitenland en beperkte beursmogelijkheden hier te lande. Al het bovenstaande bevestigt mijns inziens het gestelde in het begin: er is nog heel veel te doen. 

Frans de Ruiter
Voorzitter College van Bestuur, Hogeschool van Beeldende Kunsten, Muziek en Dans
Decaan Faculteit der Kunsten, Universiteit Leiden