Balkenende: Kennis cruciaal nu demografie omslaat

Hij noemt dit “enkele coördinaten die centraal dienen te staan in ons denken. We komen mensen tekort. Kennis is cruciaal. En juist om kennis meer kansen te geven, is een herwaardering nodig van Nederland als fysieke plaats om te werken en te leven”.

In een onmiskenbare afrekening met de nieuw-rechtse inzet van ‘trots’ op ons land – die Verdonk bijvoorbeeld van een leuze uit zijn verkiezingscampagne van 2006 had gekopieerd – zette Balkenende bij de opening van het academische jaar bij de EUR ‘het karakter van Nederland’ als krachtbron neer voor een open, innovatieve en degelijke samenleving en economie in de komende decennia.

Tekort aan mensen

Daarbij wijst de premier op een “fundamentele omslag die zijn weerga niet kent” die los van conjuncturele golven ons land nu gaat transformeren: de demografie. “De beroepsbevolking krimpt, terwijl het aantal arbeidsplaatsen groeit. Voor het eerst in de geschiedenis zullen er structureel minder mensen beschikbaar zijn om te werken dan er banen zijn. Heel concreet komen we over zeven jaar al 375.000 mensen tekort. Conjunctuurgolven zullen komen en gaan. Maar het tekort aan inzetbare mensen zal blijven”.

Talent moet daarom maximaal ontplooid worden en daarmee zijn voor HO-deelnemers de kansen op welvaart zeer verbeterd. Dit vergt een mentale omslag in heel de samenleving, stelt Balkenende: “We hebben meer handen en hoofden nodig. Maar ook: een mentaliteit die kennis centraal stelt. Kennis is een bepalende factor geworden voor de economische en sociale kracht van een land, een regio, een stad. Kennis is essentieel bij het verhogen van onze arbeidsproductiviteit. Meer dan ooit geldt: kennis is macht”.

Levenlangleren hoort bij deze fundamentele omslag vanwege de demografie. De ondernemingen zouden hier zich meer moeten transformeren dan in hun huidige pleidooien voor aanpassing van deze arbeidsmarkt naar voren komt. “Tegen ondernemers zeg ik: “Practise what you preach”. Ook ten aanzien van de flexibiliteit in werktijden die u uw werknemers biedt en de scholingsmogelijkheden. Dat hoeven lang niet altijd dure externe cursussen te zijn. Juist eenvoudige oplossingen op de werkvloer waarbij senioren junioren begeleiden – ‘meester en gezel’ – blijken vaak bijzonder goed te werken”. (…) “Werkgevers hebben nu een beperkte rol bij het begeleiden van mensen naar werk buiten de eigen organisatie. Die rol willen we vergroten op een manier die aantrekkelijk is voor zowel werknemers als werkgevers. Het is van belang dat we daar samen een goede modus voor vinden. Werkzekerheid voor mensen heeft ook alles te maken met een goede concurrentiepositie van Nederland. Nederland mag zich niet uit de markt prijzen”.

Leren van Florida

Bij dit accent op kennis en leren legt Balkenende voor het eerst een verbinding met een aanzienlijke inzet op de ruimtelijke kwaliteit van ons land. Daarin haalt hij nadrukkelijk Richard Florida aan en verwijst naar zijn jongste boek Who is Your City?  “Een land dat werkende mensen tekort komt, dat dient zich te onderscheiden als creatief kennisland en dat daarom verder moet kijken dan vandaag en morgen en moet investeren in zijn ruimtelijke en infrastructurele kwaliteit. De globalisering heeft niet geleid tot een wereld vol anonieme, inwisselbare plekken. Het karakter van een regio of stad doet er wel degelijk toe. Meer dan ooit misschien”.

De “compacte steden met een grote culturele rijkdom” en de “hoogwaardige fysieke netwerken op een klein oppervlakte” vormen een “delta-economie, een icoon voor heel de wereld”. Dit karakter moet behouden en versterkt worden door “toekomstgericht handelen”. De premier verwacht hier veel van de nieuwe Deltacommissie en haar aanstaande advies. Ook wijst hij op de voorsprong van Nederland bij breedbandontplooiing en als webhub wereldwijd. Het werk van architecten en ontwerpers uit ons land heeft ook wereldwijd grote impact. Met deze troeven moet ons land zich “onderscheiden als creatief kennisland”.