Drijfzand bedreigt kennisuitgaven – 1

Nieuws | de redactie
15 september 2008 | De OCW-begroting die morgen formeel naar buiten komt bevat voor hoger onderwijs en studiefinanciering grote risico’s. Een omvangrijk, ongrijpbaar ‘gat’ blijft zitten in de ramingen rond de kosten voor kinderopvang. En reeds nu dreigt dit de investeringen in HO weg te drukken.

Dit voorjaar was merkbaar geworden dat de ‘gratis kinderopvang’ als een koekoeksjong de OCW-begroting was gaan onttakelen. Tussen de raming uit het regeerakkoord, de OCW-begroting van september 2007 en de Voorjaarsnota waren de voorziene uitgaven geëxplodeerd. Een als gratis opeisbaar recht gepresenteerde secundaire arbeidsvoorwaarde bleek voor werknemers en werkgevers een onweerstaanbare attractie. Je hoeft er niet over te onderhandelen en dus niet iets voor in te ruilen en je kunt de rekening bij het collectief leggen. Zoiets is net crack, een snel verslavende drug.

Overspannen arbeidsmarkt

Dat effect wordt nog versterkt doordat de arbeidsmarkt overspannen is. De vraag naar human capital is sterk toegenomen en zeker naar hoger opgeleiden in zorg, onderwijs, techniek en hoogaardige, internationale dienstverlening. De arbeidsparticipatie moet ook daarvoor omhoog, met name onder hoger opgeleide vrouwen. Kinderopvang wordt beschouwd als een soort rechtmatige aanspraak bij de realisatie daarvan. De commissie-Bakker zet dit zelfs nog extra aan in het kader van de versoepeling van het ontslagregime. Het kabinet kan dus weinig ondernemen om het plotseling –en politiek bewust opgeroepen- sociale ‘recht’ op kinderopvang economisch realistische perken te stellen.

Moest minister Bos dit voorjaar al € 500 mln extra ruimte vrij maken, in de begroting voor 2009 komt daar reeds € 300 mln bovenop, naast pogingen tot verdere ‘versobering’ en beperking van het vergoede aanbod. Men slaagt slechts in een tempering van de uitgavenexplosie, niet in ontscherping van de bom. De meerjarenraming indiceert dat OCW de facto € 1,15 miljard aan meeruitgaven op dit terrein moet doen. Meeruitgaven dus die niet ingezet kunnen worden voor investering in kennis, onderwijs of R&D. In een jaar gaat de projectie van 2012 voor de kinderopvang op OCW van € 2.068 mlijard naar € 2.913 miljard, een stijging van bijna 50 % binnen één begrotingsjaar. Een tegenvaller binnen een jaar zo groot als de complete investeringsimpuls in het Actieplan LeerKracht!

Fluiten in het donker

Inmiddels mag aangenomen worden dat deze ramingen een soort fluiten in het donker zijn. Ze zijn onder meer gebaseerd op veronderstellingen over de vraag naar en feitelijke kostenniveaus van kinderopvang die “niet realistisch” worden genoemd door de sector zelf. Na een verdubbeling van 15% naar 30% deelname in 2 jaar zou de stijging nu ondanks bestaande wachtlijsten niet hoger komen dan 35 %, bijvoorbeeld. Ook zouden de tarieven voor opvang gedurende jaren niet stijgen volgens de aannames van de regering en voor een deel zelfs met 7 % omlaag kunnen.

Voor de OCW-begroting houdt dit in, dat de risico’s op meerdere plaatsen tegelijk gaan opdoemen. Bij een tegenvaller in de tarieven of kosten van de kinderopvang moet minister Plasterk voor dezelfde hoeveelheid opvang meer geld zien te krijgen of vrijmaken. Dus zelfs als de kostenontwikkeling 2008- 2011 niet -7 % maar 0 is, op zich een heroïsche prestatie bij een oplopende inflatie.

Kamelenneus

Naast de kosten zijn ook vraagfactoren een aanzienlijk risico. Zou de behoefte hoger zijn en het eerder aangetoonde exponentiële tempo vasthouden, heeft Plasterk al in 2009 en 2010 een soort camel-nose in zijn begroting zitten. De actuele uitgaven zullen dan al enigszins tegen vallen, maar de geprojecteerde uitgaven voor 2009-2013 zouden dan al forse tekorten, dan wel overschrijdingen gaan vertonen. Als een eerste miscalculatie al binnen enkele maanden een dekkingsprobleem oplevert van 500 mln, oplopend naar 1,15 miljard, dan is duidelijk dat tegenvallers in majeure omvang in één kabinetsperiode niet ondenkbeeldig zijn. Waar vindt de verantwoordelijke bewindsman hier dekking voor, om te beginnen in de eigen begroting?

De emancipatieminister Plasterk moet dus vrezen dat hij onderwijsminister Plasterk in grote financiële problemen brengt. Maar ook het Zeshoek-lid Plasterk levert hij veel lastige vragen op van met name zijn collega´s op Financien en de grote spending departments. Willen die steeds weer geld ophoesten voor een gedurig uitdijend probleem en een nieuw opdoemende openeinderegeling?

Lees hier deel twee van deze analyse, met de consequenties voor de OCW-begroting, de daarin nu al zichtbare pogingen tot dekking en de gevolgen hiervan voor het HO, SF en de politieke positie van minister Plasterk.




«
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief
ScienceGuide is bij wet verplicht je toestemming te vragen voor het gebruik van cookies.
Lees hier over ons cookiebeleid en klik op OK om akkoord te gaan
OK