Durf stimuleert juist nu innovaties

‘Conjuncturele bewegingen hebben altijd al bestaan en zullen er ook altijd zijn. Er zijn maatregelen te bedenken die de heftigheid van de cyclus wat temperen, maar periodes van voorspoed en tegenspoed zullen elkaar altijd wel blijven afwisselen. Oorzaken van die cyclische bewegingen zijn vooral impulsen van buitenaf. Echter, ook de inrichting van een economie is zodanig dat periodieke patronen als vanzelf ontstaan en juist een zekere mate van stabiliteit geven. Denk aan de 4-jaarlijkse cyclus rond de Amerikaanse presidentsverkiezingen.

Vooral hervedeling, als kinderopvang

Bij impulsen van buitenaf kan men denken aan oorlogen, klimaatverandering, en aan hogere prijzen voor grondstoffen, terwijl positieve impulsen juist vaak uit de hoek van de technologie komen. Over de Nederlandse economie wordt gesteld dat die wel een stootje kan hebben. Ons land heeft een open economie. Natuurlijk ondervinden we dus de effecten van de huidige impulsen (voedselcrisis, kredietcrisis en wat al niet meer), en zoals het ook gaat met veel andere landen, die impulsen hebben een negatief effect op de economische groei, zeker voor 2009. Directe zorgen lijken we ons nu nog niet te maken, want de ministers laten in plannen weten vooral aandacht te hebben voor de herverdeling van welvaart: hogere salarissen leraren, kinderopvang, aanpak probleemwijken. 

Nu is een goede verdeling van de welvaart belangrijk voor een samenleving als de onze, en lijken de voorgenomen maatregelen redelijk. Het is echter wel goed om te bedenken dat een betere verdeling nog nimmer een impuls heeft gevormd die de economie weer in een tijd van voorspoed kan brengen. Voor positieve impulsen moet je toch echt bij innovaties zijn. Dus wanneer het tij wat tegen lijkt te gaan zitten, is het juist van belang vol in te zetten op de stimulans van innovaties, ook al heb je daar niet meteen het geld voor of is het nut meteen evident.

Innovatie: geen NWO-achtige projecten

De kwestie is natuurlijk hoe je dat doet, innovaties stimuleren. Een kijk in het verleden leert dat de meeste innovaties zijn ontstaan als onverwacht bijproduct van lopend onderzoek -of gewoon door toeval- of dat ze nadrukkelijk werden nagestreefd. Denk aan zoiets als de 1 miljoen dollar voor de oplossing van een wiskundige puzzel, maar dan in termen van raketten naar de maan. Wat opvallend is, is dat innovaties nooit voortkwamen uit discussieplatforms en al helemaal niet uit NWO-achtige projecten waar aantoonbare, naar huidige maatstaven, maatschappelijke relevantie het belangrijkste criterium is. 

Dus waarom niet wat meer durf? En begin dan achteraan met de redenering. Waar zijn we in Nederland goed in, zodanig dat andere landen dat van ons willen hebben of leren, en dat wij kunnen exporteren? Wat kan dan tegelijkertijd ook een bron zijn van terloopse innovaties die later van grote waarde blijken te zijn?

Kasseneilanden

Ik noem er zo eens een paar, waarbij het niet gaat om het exacte realistische gehalte, maar om het idee. We maken kunstmatige eilanden voor de zee, met een nieuw vliegveld, daarvandaan een metro naar Amsterdam, Den Haag en Rotterdam. Op die eilanden zetten we ook alle kassen, via een tunnelbuis vindt transport plaats. Het Westland wordt een groot natuurgebied, waar onderdoor de A4 loopt. Academische ziekenhuizen krijgen de taak, ongeacht de kosten, om een oplossing voor een aantal ziekten te bedenken. Virussen zijn misschien moeilijk te vermijden, maar over 10 jaar sterft niemand meer aan kanker, zo is de wens. En dan nog de elektronische en computer technologie. Kantoor aan huis houden, maar via hoogstandjes op het gebied van beeld en geluid toch gewoon in de ruimte bij anderen zijn. Dat moet toch lukken?

Nederland heeft op planologisch, medisch en technologisch terrein een voorsprong op veel andere landen. Onze kinderen worden goed opgeleid. Onze universiteiten hebben toponderzoekers in huis. Innovatieve bedrijven hebben we te over. Wat de regering nu nog moet hebben is de durf om gewoon te zeggen, “hier is 10 miljard, zorg dat het gelukt is over 5 jaren. Wij, als overheid, we gaan ons er niet mee bemoeien. Maar als het een succes wordt, willen we 10% van de waarden van patenten en octrooien.” Om ons voor te bereiden op nog vele stootjes die de Nederlandse economie gaat krijgen, moeten we nu aan de slag. Gewoon durven en doen!’


Philip Hans Franses is hoogleraar Toegepaste Econometrie en hoogleraar Marketing Research aan de Erasmus School of Economics van de Erasmus Universiteit Rotterdam. 
Hij is hier sinds 1987 werkzaam en staat sinds jaar en dag hoog genoteerd in rankings van Nederlandse economen. Sinds september 2006 is Franses tevens decaan van de ESE.