HAN-lector Nauta: ‘Leer van je nederlagen’

De hoofdstukken voorziet Nauta -echt een lector zoals het hoort dus-  elke keer van soms heel praktische en vaak uitermate herkenbare conclusies en lessen voor het optimaal – of tenminste iets beter en uitnodigender – functioneren van overheid en organisaties in de civil society. En voor het eigen functioneren van mensen die daar iets constructiefs in willen bereiken. Daarmee is het boek meteen mooi materiaal voor zijn eigen lectoraat.

ScienceGuide presenteert hoofdstuk 23 als exclusieve appetizer. Daarin voert Nauta een indringend, openhartig exit-gesprek met Balkenende’s consigliere en rechterhand, nu staatssecretaris van Defensie, Jack de Vries. En in een laatste bijeenkomst met de premier en zijn IP is het Philips- topman Kleisterlee die de kat de bel aanbindt. “Kleisterlee pakte zijn kopie van de mid term review, sloot het rapport, legde het voor zich op tafel neer en legde er een hand bovenop. ‘Dat snap ik allemaal. Laten we hetrapport dan wegleggen. Vinden wij als groep mensen, honest to God, dat dit platform het goed gedaan heeft?’” Het is tegen die achtergrond eens te meer boeiend hoe Kleisterlee in zijn recente gesprek met ScienceGuide over de ontwikkeling van het IP en zijn beleidsvisie spreekt.

Het boek bevat zo een keur aan verhalen en doorkijkjes in de Haagse, ambtelijke en politieke kringen, geschreven door een soort Parsifal, een ‘reine Tor’ die soms niet helemaal lijkt te beseffen in welke grotemensenwereld hij terecht is gekomen. Mooiste moment daarvan is wel de scène bij het maken van de eerste statiefoto van het nieuwe IP. “Het gezelschap werd gevraagd om te poseren voor een foto. Ik zat naast Maria van der Hoeven, die me toefluisterde: ‘Hierna wordt het nooit meer hetzelfde.’ “ Dat heeft Nauta geweten, zo blijkt.

De toenmalige OCW-minister is – wellicht onbedoeld door de schrijver – de heldin in het boek. Haar gepokt en gemazelde aanpak ter versterking van de positie van haar post, haar beleidsterrein en haar opvattingen is een lesje politiek bedrijven zoals je zelden leest. Ook als niet alles meteen lukt –zoals een vroegtijdige manoeuvre om met NWO een ‘smartmix’ financiering ten koste van de 1e geldstroom van het WO te realiseren- de gretigheid waarmee Van der Hoeven haar ambt uitoefent is soms bijna vermakelijk.

Van allerlei hoog geplaatste Nederlanders komen er zo vignetten en portretten voorbij. De zichzelf promotende top van DSM in een restaurant, bijvoorbeeld. De premier-stalkende CdK van Brabant, Hanja Maij-Weggen, is een hoogtepunt in het boek, maar ook de naïviteit waarmee Annette Nijs denkt haar minister, opnieuw Maria van der Hoeven, te kunnen passeren is bijna vertederend. “Hij [de p.a. van Van der Hoeven] begon in bedekte termen uit te leggen dat ‘zijn’ minister graag ‘duidelijkheid’ wilde over de rolverdeling tussen haar en de staatssecretaris. Ik vertelde hem dat bij mijn weten de minister zelf kon bepalen of de staatssecretaris al dan niet
aan de vergadering deel zou nemen. Zo zijn de dingen tenslotte geregeld in Nederland. Hij antwoordde met gevoel voor understatement dat het voor hem prettig zou zijn als hij die beslissing van de minister kon onderbouwen met de notulen.”

Hoe dat allemaal uiteindelijk afliep bij de lunch waar Nijs bij wilde aanzitten? De lezer moet het zelf maar opslaan in het boek, voor ScienceGuide is het allemaal te wreed om af te drukken. Gelukkig zijn er ook vele momenten waarin mensen van allerlei slag zich met de inhoud en de toekomst van het land bezig willen houden. Dat varieert van Wijffels’ wijsheid en begeleidende hand tot Balkenende’s onverwoestbare positivisme. En uit de meest recente ontwikkeling op wereldschaal – zoals het WEF van Davos dit liet uitrekenen door prof. Volberda van RSM – blijkt dat Balkenende’s volharding en goede moed beloond gaan worden. Zoals ook Finland en Canada er wel enkele jaren aan moesten wilen blijven trekken voordat zij de goudhaantjes onder de kennislanden werden, na decennia van feitelijk staatsbankroet. Balkenende’s reactie daarop voor ScienceGuide leest u hier.

Dat Nauta in zijn meeslepende boek voor de beperkingen van een Parsifal in zo’n omgeving oog heeft gekregen –post factum- siert hem. Het maakt hem ook geamuseerder in zijn beschrijvingen dan hij destijds regelmatig kon opbrengen en dat is voor de lezer een genoegen. De zelfkritiek ontbreekt niet, de frustratie over het niet of te laat ‘snappen’ hoe de mechanismen werken en op wie en waarop je moet letten evenmin. Het beste dat Nauta en ons als lezers kon overkomen is dan ook dat hij bij zijn aantreden als IP- secretaris een advies van Roel in ’t Veld kreeg: “Hou een dagboek bij”. Daar kwam de oud-DG van O&W steeds op terug en Nauta werd zijns ondanks er zo toch toe gezet. Dat moesten meer mensen rond het Haagse doen, zoals dat in nette democratieën als de USA, UK, Frankrijk en Duitsland usance is. De openhartigheid die dat bemoedigt hoort bij een volwassen staatsbestel.