Een bijna kokette hoofdbedekking

Véél moeten ze schrijven over hun mediareis. Artikelen en stukjes voor Spits, Dag, Katholiek Nieuwsblad, Tkmst of De Stentor… wie het maar wil plaatsen. De kosten van de reis moeten eruit. En hoe doe je dat beter dan met de aangeleerde journalistieke vaardigheden. Gerrit: ‘We zijn nog maar net terug maar op verschillende redacties liggen al stukjes van mij. Voor de reis, drie weken in juni, kregen we een financiële tegemoetkoming van CHE, maar het grootste gedeelte moeten we zelf bekostigen.’ Rick: ‘In plaats van KLM blijkt Iran Air dan een prima partij om ons naar Khomeiny International Airport te vliegen.’

Wie reist kan verhalen. De oud- hoofdredacteuren van CHE’s studentenkrant, Ad Rem, hebben tijdens hun bezoeken aan Teheran, Bam, Yazd en Isfahan, ogen en oren behoorlijk de kost gegeven. Een bonte stoet van Iraniërs passeert de revue. Praatgrage studenten, winkelbedienden, voetgangers, journalisten, knappe gesluierde jongedames met brutale oogopslag, Revolutionaire Gardisten die foto’s wissen, maar ook Westerse reizigers die jarenlang onderweg zijn en een Japanner die al tien jaar de wereld overfietst.

Nooit gedacht

Maar vooral veel aardige mensen. Rick: ‘Welcome to Iran. Hoeveel willekeurige voetgangers hebben ons wel niet verwelkomd? En ‘Holland is het land van de bloemen. Iran is het land van de gastvrijheid.’ Iedereen kent wel weer iemand die iemand kent die…’ Gerrit (lachend): ‘Als je daarop zou ingaan zou je geen reissom nodig hebben. We kwamen om in de mobiele nummers. Over normen en waarden gesproken. Dat had ik ook nooit gedacht. Denken wij onmiddellijk dat iemand uit het Midden-Oosten moslim is of wantrouwend ten opzichte van ons, hier nemen ze aan dat iedere Europeaan christen is. Zo strak blijkt het allemaal niet in elkaar te zitten.’

Toch rimpelt het water aan het ogenschijnlijke kalme en uitnodigende oppervlak. De lichte aarzeling en de behoedzame formulering van gedachten vormen de vaste ingrediënten van elk gesprek. Gerrit: ‘De mensen die wij spraken hadden geen moeite met het geven van hun persoonlijke mening tot het moment dat je vraagt of hun uitspraken in een Nederlandse krant mogen worden gepubliceerd. Dan zijn ze opeens heel voorzichtig. Ook het woord interview kan je maar beter vermijden, daar schrikken mensen van. Wie weet waar jouw woorden belanden. Je ‘praat’ hier altijd met mensen.’ Rick: ‘Kritiek geven en de waarheid zeggen, daar houden Iraniërs niet van. En vooral méépraten met iemand die hoger op de maatschappelijke ladder staat.’

De hogere machten blijken over goede oren te beschikken. Rick: ‘Een journaliste van een landelijk hervormingsgezind dagblad vertelde ons dat haar krant al een paar maanden niet meer mocht verschijnen. De krant bracht een artikel over een Iraanse in Spanje. Achteraf, het stond niet in het artikel, bleek zij lesbisch te zijn. Dat kon niet, een Iraanse vrouw die lesbisch is. Einde krant. Ook ons werd meermalen duidelijk gemaakt dat de inhoud van sommige gesprekken niet voor publicatie geschikt was.’

Slapen op puin

In het Zuid-Iraanse Bam waar in 2003 een aardbeving 43.000 mensen het leven kostte en 80% van de gebouwen verwoestte, pakken de CHE-ers hun toekomstige metier op. Een bizar interview met hun hoteleigenaar bijt de spits af. Gerrit: ‘Die man sliep op het puin met naast hem de lijken van 48 opgegraven familieleden. Onvoorstelbaar.’ De sporen van de beving zijn niet alleen in de gebouwen zichtbaar. Gerrit: ‘In een school met weeskinderen en bij een project voor mensen die invalide zijn geraakt tijdens de aardbeving hebben we ook enkele interviews afgenomen. Overigens werden we in Bam voortdurend onder politiebegeleiding vervoerd omdat het risico op ontvoering vrij hoog was.’

Toch vriendelijk en uitnodigend. Ook de gehoofddoekte studentes op straat zijn vaak bereid tot een kort praatje en willen graag op de foto. De hoofddoek is verplicht en blijkt op ‘afzakkend-nonchalante’ wijze gedragen, een bijna kokette en elegante hoofdbedekking Die verplichting geldt ook voor de vrouwen die behoren tot de 0,5% christenen die leven naast 66 miljoen moslims. Rick: ‘De Armeense en Assyrische christelijke minderheden zijn officieel erkend. Zij bezitten, samen met de joden en de Zoroastriërs, zelfs vijf van de 270 zetels in het Iraanse parlement. Deze groepen zijn blij met hun verworven eigen vrijheden. Zij mogen hun eigen diensten houden, maar het is hen weer verboden te evangeliseren. Voor een artikel spraken we met het Assyrische parlementslid Yonathan Betkolia, de drijvende kracht achter de regelgeving dat bij sollicitaties niet mag worden gediscrimineerd op religie. In theorie. In de praktijk ligt het allemaal erg gevoelig. Dat was ook de tendens van dit gesprek.’

Beperkte informatie houdt een risico in. Het kan leiden tot beperkte kennis en daarmee vooroordelen. Maar van een verkeerde inschatting kun je leren… denk je op het moment dat ‘het’ ineens duidelijk is. Of trappen we een volgende keer met hernieuwd enthousiasme in dezelfde val? Zijn we intelligent genoeg om – voortdurend –  onze conditionering zonder ruis onder ogen te zien? Misschien is reizen een middel om vast te stellen dat de overeenkomsten groter zijn dan de verschillen. Rick (lachend): ‘Verschillen? De voorspelde cultuurshock kregen we toen we weer in Nederland terug waren. Wat dat betreft, de smaak van de ervaringen proeft erg goed.’ En de ervaringen met de waarheid? Gerrit: ‘Zoals ze in Iran zeggen, ‘vrijheid is een kwestie van definitie.’

(Dit artikel verscheen eerder in Scherp, het nieuwe relatiemagazine van de Christelijke Hogeschool Ede)