MIT-professor: ‘Er zijn 51 Amerikaanse verkiezingen tegelijk’

Geen werkelijk stemrecht sinds 1787

Belenky ontwikkelde een wiskundig model voor de meest efficiënte inzet van advertentiecampagnes. Het helpt beslissingen te nemen over de inzet van tijd, media en andere hulpmiddelen in markten voor producten en diensten. “Adverteren doe je niet zo maar. Dat is iets dat je goed moet organiseren en zo’n wiskundige systeemanalyse is daar behulpzaam bij. Je moet dan wel weten waar het voor dient, want een campagne voor het ene product is niet hetzelfde als die voor iets anders. Toen ik in 2000 als burger naar de campagne van Gore en Bush keek, dacht ik: ‘ zulke campagnes zou je ook in wiskundige modellen moet kunnen vatten en zo de kandidaten helpen deze beter uit te voeren.’ 

Toen Belenky uitzocht hoe de verkiezingen in elkaar zaten, viel hij van de ene verbazing in de andere. “In 1787 maakten de founding fathers een fout tegen de logica die tot vandaag de dag nog steeds in de grondwet zit. Er is geen werkelijk stemrecht voor de verkiezing van de president! Waar de burger voor stemmen mag, is de delegatie uit zijn staat die als kiesmannen aangewezen worden. We hebben daarom geen nationale verkiezing op de eerste dinsdag van november, maar 51 gelijktijdige lokale stemmingen, in de 50 staten en in het district van de hoofdstad Washington D.C. Het heeft vanuit rekenkundig oogpunt ook geen enkele zin een nationale telling van de stemmen per kandidaat te maken. Dit is namelijk niet relevant voor de uitslag. De polls zijn dat dus net zo min.  

50 % + 1

Na een artikel in een wiskundig tijdschrift en drie boeken over de mathematica van de presidentsverkiezingen kan Belenky kleurrijk vertellen over de eigenaardigheden ervan. Zo kan een kandidaat met slechts circa 20% van de stemmen geheel legitiem worden gekozen tot staatshoofd. “Aan 50% + 1 van de stemmen in slechts 11 staten heeft hij genoeg om de vereiste 270 kiesmannen te halen. Ook als in de 39 overige staten iedereen op de andere kandidaat stemt, doet dat er dus niet meer toe.” 

“Aangezien in een meerderheid van de staten de politieke verhoudingen stabiel vastliggen, is het stemmen daar eigenlijk een formaliteit geworden. Ik woon in Massachusetts en daar haalt Obama straks 65% van de stemmen, zoals elke kandidaat van de Democraten daar wint. Wat ik zelf ook stem, Obama krijgt de 12 kiesmannen van mijn staat. Woonde ik in Utah of in Wyoming dan zou precies hetzelfde gelden, maar dan voor McCain’s uitslag en de stemmen aldaar. Grote delen van de VS kennen zodoende een pro forma-verkiezing waarbij de stemmen eigenlijk van tevoren al ‘verspild’ zijn.” 

Belenky heeft daarom een alternatief kiessysteem ontworpen dat sterk doet denken aan het Duitse ‘twee stemmen’ stelsel. Hij stelt voor om elke stem tweemaal te tellen: één keer voor een nationale uitslag en één keer voor een uitslag per staat. Dat kan twee winnaars opleveren: De nummer 1 van de algemene stemming en een winnaar van de uitslagen per staat. Zoals in 2000 Gore meer stemmen haalde dan Bush, maar deze in meer staten dan Bush de lokale winnaar was. Belenky wil voor zo’n verdeeld beeld het college van 538 kiesmannen als back up laten voortbestaan. Dat zou in zo’n geval de einduitslag bepalen en de legitimiteit van de winnaar verzekeren.

370 voor Obama?

“Het grote verschil hierbij is dat er ineens wél een nationale stemming is en er dus ook een echte nationale campagne gevoerd zal moeten worden. Er zijn dan eigenlijk geen swing states meer en zo telt elke kiezer weer volledig mee. De kandidaten zullen daar onmiddellijk op gaan instellen en dat heeft een positief effect.” 

Wat in de verkiezingsnacht zal gebeuren, kun je uit de gegevens van de laatste weken wel zien aankomen. De Democraten zullen in de Senaat en in het Huis der Afgevaardigden een flinke meerderheid veroveren. Maar de polls voor de presidentskeuze zeggen nog helemaal niets. Nationaal ligt Obama voor , “but what does this reflect in this system? It doesn’t mean anything. De polls die de methodologie volgen die ik relatief het meest betrouwbaar vind, komen tot een berekening van zo’n 370 kiesmannen voor Obama. Hij zou dus ruim kunnen winnen in het kiescollege en daar draait het om.”

‘Gore most stupid in history’

Hoe mis dit kan gaan bewezen de twee recente verkiezingen, zo licht Belenky toe. “Gore verloor vanwege zijn eigen aanpak. This was the most stupid campaign in history! Hij concentreerde zijn middelen in die staten waar hij het niet van moest hebben. Een goed voorbeeld is Florida. De Republikeinen gebruikten de polls om Gore’s team te laten geloven dat hij daar kon winnen. Maar als hij in het kleine New Hampshire iets meer had gedaan, had hij daar niet onverwacht, nipt verloren. Dat was al genoeg geweest om in het kiescollege net voor te komen. Gore zag niet dat niet ‘het volk’ kiest, maar dat ‘de staten’ elk apart kiezen. Kerry had in 2004 hetzelfde campagneteam en warempel ze maakte wederom dezelfde fout. So Kerry’s campaign was even worse than Gore’s!” 

Toen Belenky in 2000 zijn eerste boek over de mathematica achter het stelsel en de campagnevoering publiceerde, stuurde hij het naar de partijen en het Congres toe. “Ik lichtte toe hoe het electoraat bestaat uit 538 mensen die per staat op eigen, lokale regels kunnen worden aangewezen. Niet uit de 300 miljoen burgers van het land dus. Niemand reageerde. Behalve de nieuwe president van de Senaat, vice-president Dick Cheney. Ik kreeg een zeer vriendelijk brief van hem. Hij schreef dat hij de analyse met aandacht had gelezen en moedigde mij aan mijn werk voort te zetten. De ironie…inderdaad!”