Wijn voor klimaatonderzoek

CO2 in de atmosfeer kan uit verschillende bronnen afkomstig zijn. Mens en dier ademen het uit, het komt uit de bodem door vertering van organisch materiaal, maar CO2 ontstaat ook door het verbranden van fossiele brandstoffen zoals steenkool, benzine en aardgas. Het zo gevormde CO2 zorgt voor de versterking van het broeikaseffect en daardoor voor een warmer klimaat. Een deel echter wordt opgenomen door planten die het met behulp van zonlicht omzetten in suikers.

Wijndruif
Ook alcohol in wijnen is via vergisting afkomstig van plantaardige suikers in de wijndruif. De koolstofatomen in het alcoholmolecuul zijn rechtstreeks terug te voeren op het koolstofatoom in CO2. Door het analyseren van de hoeveelheid koolstof-14 (14C) in de alcohol kan worden nagegaan hoe hoog het percentage CO2 uit fossiele brandstoffen was in de atmosfeer waarin de druiven rijpten.

De wetenschappelijke basis daarvoor is dezelfde als die van de 14C -oudheidsdatering. Koolstof-14 is een radioactieve vorm van koolstof die overal in de natuur in uiterst geringe mate voorkomt. In dode materie verdwijnt dit 14C in de loop der tijd door radioactief verval. Fossiele brandstoffen zijn miljoenen jaren oud, zodat alle 14C die daar eens in zat inmiddels verdwenen is. CO2 afkomstig van fossiele brandstoffen verraadt zich dus door de afwezigheid van 14C.

Regio- kaart
Wijn is het ideale landbouwproduct om dit type onderzoek mee uit te voeren. Bij de betere flessen wijnen vermeldt het etiket immers het jaar waarin de druiven werden geoogst en de regio van afkomst. Via collega’s uit de wetenschap in Europa, maar ook gewoon via slijters, verkregen de onderzoekers 160 flessen wijn uit verschillende jaren en uit verschillende Europese landen en regio’s. “Op basis daarvan konden we een regio-kaart van het Europees gebruik van fossiele brandstoffen voor een aantal jaren opstellen,” zegt onderzoekster Sanne Palstra van het CIO. Het beste ging dat in samenwerking met een wijnboer uit de Pfalz in Duitsland, waar een meetreeks kon worden verkregen die teruggaat tot 1975.

Aanvulling
Uit het onderzoek blijkt dat wijn-alcohol prima te gebruiken is om trends van voorgaande jaren in de hoeveelheid CO2 uit fossiele brandstof in de atmosfeer af te leiden. Palstra: “Het analyseren van 14C in wijn-alcohol is een uitstekende aanvulling op de huidige luchtmetingen. Om de gemeten hoeveelheden CO2 terug te rekenen naar de hoeveelheid verbrande fossiele brandstoffen is echter informatie over luchtstromingen nodig. Dat hebben we met hulp van een Duitse collega uitgevoerd. Atmosferisch transport verschilt van jaar tot jaar aanzienlijk. Gedetailleerde regionale informatie is daarbij van groot belang.”

Het onderzoek wordt voortgezet in samenwerking met de Universiteit Wageningen, want behalve wijn kunnen ook andere landbouwproducten of planten gebruikt worden. Maar het is de vraag of de onderzoekers daarmee ook zo populair worden op het instituut waar ze werken. Voor het wijnonderzoek hadden ze van elke fles slechts 100 ml nodig. De aangebroken flessen deelden ze uit aan collega’s, die er thuis goede sier mee maakten.