De universiteit in vuur en zwavel

Men had een aantal academische kopstukken uitgenodigd om weerwerk te geven, maar deze waren tamelijk mild. WRR-voorzitter Wim van de Donk bijvoorbeeld had de ‘intelligente deconstructie’ die Chris Lorenz gaf van het ‘New Public Management’ aan de universiteiten met instemming gelezen, en laakte de ‘zelfdeconstructieve logica van de puntentellerij’. VSNU-voorzitter Sijbolt Noorda toonde zich blij dat het boek er is, al was het maar omdat hem na 25 jaar universitair bestuurswerk een spiegel werd voorgehouden. Maar hij vond het boek ook eenzijdig negatief, alsof er aan de universiteit helemaal geen positieve ontwikkelingen zijn. Dat maakte het, zo stelde hij, minder overtuigend dan het had kunnen wezen. KNAW-voorzitter Robbert Dijkgraaf ten slotte vreesde, met de auteurs, dat de groei van de derde geldstroomfinanciering een soort regressie naar het gemiddelde zou opleveren, omdat de ‘onderzoekers met driedubbele letterwaarde’ het vaakst onderzoeksgelden zouden binnenhalen.

Afgezien van enkele kleine schermutselingen kwam er geen echt debat op gang, daarvoor waren de partijen het in wezen te veel met elkaar eens: de regel- en controlecultuur aan de universiteiten is doorgeslagen en heeft de vitaliteit van de academische gemeenschap aangetast. Dijkgraaf signaleerde bij politiek en publiek een onderwaardering van de universiteiten, en Van de Donk repte zelfs van een culturele crisis als gevolg van de verregaande economisering van menselijke relaties, waardoor nu ook de universiteiten als productie-eenheden worden gezien.

Wat te doen? Hierop geeft het boek amper een antwoord. Een aantal auteurs uit het boek pleiten voor een terugkeer van de democratie aan de universiteit: de professionals moeten weer zelf de universiteit gaan besturen. Ik vrees dat daarvoor onder deze professionals weinig animo zal bestaan: het vergt namelijk managementcapaciteiten om die omslag voor elkaar te krijgen, en echte academici houden zich liever bezig met onderzoek en onderwijs. Zij laten zich hun passie overigens niet zomaar afnemen, zo blijkt wel uit dit boek. Vincent Icke verwoordt dit het mooist: ‘Vervang kennis niet door vaardigheid, eerbied niet door afrekenen, en liefde niet door prostitutie’.

Dit boek is een must voor iedereen die de universiteit een warm hart toedraagt en met lede ogen aanziet hoe deze de contouren van een kennisfabriek heeft aangenomen.


Ruud Abma (Algemene Sociale Wetenschappen, Universiteit Utrecht)


Chris Lorenz (red.) If you’re so smart, why aren’t you rich?Universiteit, markt en management. Amsterdam: Boom. 362 p., € 24,50. ISBN 978 90 8506 670 5