Harvard wil niet aan de Rijn

Waarom Harvard niet naar Nederland komt

Zouden buitenlandse aanbieders geïnteresseerd zijn bij een opener bestel de Nederlandse markt te betreden? Volgens de commissie-De Vijlder is dat waarschijnlijk niet het geval. Buitenlandse instellingen bieden vooral bacheloropleidingen aan op terreinen waarvoor brede belangstelling uit het bedrijfsleven bestaat, zoals business administration en ICT. Dit zijn niet de terreinen die voor de kwaliteitsimpuls in het hoger onderwijs moeten zorgen. “De beperkte afzetmarkt, de relatief hoge kosten van toetreding, bijvoorbeeld voor accreditatie, en de onzekerheid over de toekomstige koers van overheidsbeleid (blijft de overheid achter het opener bestel staan?), maken het onwaarschijnlijk dat Harvard en vergelijkbare instellingen de stap naar de Nederlandse markt zullen zetten. Dit betekent dat de kwaliteitsimpuls vooral via de interne dynamiek tot stand moet komen. Dit legt de nadruk op instrumenten die deze dynamiek kunnen bevorderen, zoals selectie aan de poort en collegegelddifferentiatie. Dit zijn echter instrumenten die ook binnen het huidige bekostigingsmodel kunnen worden ingezet”, zo staat in het rapport Wegen naar dynamiek in her hoger onderwijs.

Open of gesloten bestel?

De commissie-De Vijlder heeft in opdracht van minister Plasterk gekeken naar de vraag of het niet goed zou zijn het Nederlandse hoger onderwijs bestel opener te maken. De commissie vindt de term ‘open bestel’ vooral verwarrend. We kunnen beter spreken van dynamiek in het hoger onderwijs. In bepaalde opzichten is het Nederlandse onderwijsbestel niet zo ‘dicht’, maar al heel ‘open’, want iedere onderwijsaanbieder kan accreditatie verkrijgen als die aan de voorwaarden voldoet. Maar in andere opzichten is het Nederlandse bestel ook gesloten. Om voor bekostiging in aanmerking te komen moet een opleiding in de WHW worden opgenomen en voor nieuwe opleidingen is derhalve de hele procesgang van een wetswijziging nodig.

Bij de discussie over het open of gesloten bestel gaat het in wezen om de externe dynamiek. De commissie beveelt aan die periodiek onder de loep te nemen. Daarbij doen De Vijlder c.s. de volgende aanbevelingen:

1.        OCW moet uitzoeken of het voor niet-bekostigde instellingen makkelijker kan worden gemaakt om alsnog voor bekostiging in aanmerking te komen.

2.        De mogelijkheid van een tweede leerweg voor werkenden via versterking van vraag- en aanbodzijde in het postinitieel hoger onderwijs. Een kleine 50.000 werknemers en werkzoekenden volgt een opleiding in het hoger onderwijs, van wie een kwart via een bekostigde instelling. Als men alle werkende studenten voor hun opleiding laat betalen, blijft geld over waarmee je een tweede leerweg kunt inrichten, zo redeneert de commissie. Je zou vervolgens via publiekprivate samenwerking innovatieve opleidingen kunnen realiseren die beter aansluiten bij de arbeidsmarkt dan het ‘oude’ aanbod.

3.       Aanpassing van de marktordening en financiering van de masteropleidingen. Omdat masteropleidingen vaak dicht bij de arbeidsmarkt staan, is een hoger eigen bijdrage voor studenten te rechtvaardigen. De commissie pleit daarom -net als het nieuwe Green Paper van de HBO-raad, voor een vorm van collegegelddifferentiatie waarbij de kosten van de opleiding direct door de student worden betaald. Zo ontstaat volgens de commissie de facto een opener bestel. De rijksbijdrage kan dan worden ingezet om beurzen te verschaffen aan excellente studenten en leenfaciliteiten voor alle masterstudenten.

Het rapport van de commissie-De Vijlder vindt u hier.