ScienceGuide staat voor verdieping. Dit is het platform waar de actualiteit en achtergrond elkaar ontmoeten op een inhoudelijke en doordachte wijze. Onder het uitklapteken vind je dus een toelichting, geheugensteun of voetnoot die de redactie of de auteur toevoegt. Dit doen wij om ervoor te zorgen dat wij in onze artikelen grondig en gedetailleerd in kunnen gaan op belangrijke details, zonder de lezer kwijt te raken.
Kunst en filosofie
Nieuws |
de redactie
20 januari 2009 | Zien wat er als kijker met je gebeurt, als je oog in oog staat met een Rembrandt, Mondriaan of Lucian Freud. Dat doet Mieke Boon, wetenschapsfilosoof aan de Universiteit Twente, in ‘Filosofie van het kijken – Kunst in ander perspectief’. Aan de hand van filosofen als Aristoteles en Kant, Levinas en Plessner bespreekt Boon vijftig kunstwerken uit alle tijden: van Rembrandt tot Mondriaan, van Duccio tot Eliasson. Vanuit allerlei perspectieven leert zij ‘kijken naar het eigen kijken’: kennisleer, metafysica, religie, ethiek, antropologie, Verlichting en Romantiek. Het boek wordt op 31 januari ten doop gehouden in het Rijksmuseum Twenthe door UT-voorzitter Anne Flierman.
Wat zijn onze redenen om iets mooi of lelijk, aansprekend of weerzinwekkend, de moeite waard of oninteressant te vinden? Boon haalt een reeks van verborgen vooronderstellingen naar boven die voor ons een sta-in-de-weg kunnen zijn om een bepaald kunstwerk te begrijpen of er langer dan een paar seconden aandacht aan te besteden. Deze, ook cultuur-historische, vooronderstellingen koppelt zij aan concurrerende visies op wetenschap. Eén gaat uit van een metafysische kijk op wetenschap. Waarneming is daarbinnen niet meer dan een kopie van de wereld, en theorie een soort foto van de achterliggende ware werkelijkheid. Die visie maakt een scherpe tweedeling tussen objectiviteit en subjectiviteit, verstand en gevoel, en zo ook: wetenschap en waarden. Maar die tegenstellingen’ zijn niet zo groot, leert een andere wetenschapsvisie die epistemologisch is georiënteerd.
Deze visie, die Boon deelt, begint bij het maken van kennis, en het doen van onderzoek, en heeft oog voor onvermijdelijke constructieve activiteiten van de waarneming. Wetenschappelijk waarnemen is volgens haar goed te vergelijken met het kijken naar kunst: volop selecterend en oordelend zijn wij er met heel ons wezen mee bezig en in betrokken.
Kijken naar kunst zoals dat in dit boek wordt gedaan vergroot ons inzicht in filosofie, en omgekeerd. Het is een rode draad in dit boek, dat door zijn dubbelperspectief uniek is voor de Nederlandse markt. Zo krijgt ‘Notion Motion’ (van Eliasson, zie boven) een uitleg vanuit de kennistheorie van Kant. Dit ter illustratie dat we zelfs in de waarneming aan het construeren zijn. Vandaar dat Boon in het bedrijven van wetenschap een voorbeeldfunctie ziet weggelegd voor de technische wetenschappen. Lang werden die niet voor vol aangezien, maar ten onrechte, meent de Twentse filosoof (en van huis uit chemisch technoloog). Bij uitstek de technische wetenschappen tonen namelijk hoe wij voortdurend aan het construeren zijn. Onderzoekers doen meer dan dingen maken. Zij maken kennis. Zelfs waarnemingen!
