Schakelkast in hersenen

Vrijwel alle sociale interacties vereisen dat we snel nieuwe en oude informatie uitwisselen. Het voeren van een normaal gesprek bijvoorbeeld, vereist dat we nieuwe informatie van de gesprekspartner verwerken. Terwijl je luistert, haal je oude herinneringen terug uit je geheugen, zodat je een gepast antwoord kunt geven. Toch stellen sommige theorieën dat leren en herinneren niet tegelijk kunnen plaatsvinden. Hersenonderzoekers hebben nu het eerste duidelijke bewijs geleverd dat de processen van opslaan en herinneren elkaar in de weg zitten. Resultaten uit een fMRI-onderzoek laten eveneens zien dat de activatie van een soort schakelaar in het brein het conflict tussen leren en herinneren kan oplossen.

Het onderzoeksteam, bestaande uit Willem Huijbers, Cyriel Pennartz en Sander Daselaar van de UvA, en Roberto Cabeza van Duke University (VS), gebruikte een nieuwe geheugentaak waarbij zowel opslaan als herinneren binnen zeer korte tijd moest gebeuren. Proefpersonen lagen in een functionele MRI-scanner en keken naar een reeks woorden in het midden van een scherm. Ze probeerden zich zo snel mogelijk te herinneren of ze het betreffende woord eerder bestudeerd hadden of niet. Tegelijkertijd verschenen op de achtergrond kleurenfoto’s. Ondertussen werden hun hersenen gescand met functionele MRI. Na het scannen werden de deelnemers verrast met nog een geheugentest, dit keer met de achtergrondfoto’s in plaats van de woorden.

De laatste test laat zien dat het opslaan van de achtergrondfoto’s veel lastiger is wanneer gelijktijdig een woord herinnerd wordt. Proefpersonen die het woord vergeten, blijken beter in staat te zijn om de foto wél op te slaan in het geheugen. Hersengebieden die betrokken zijn bij het opslaan van de foto’s, blijken uit de fMRI scans ook minder actief te zijn wanneer gelijktijdig een woord herinnerd wordt. Kortom: herinneren onderdrukt de hersengebieden die betrokken zijn bij leren, stellen de onderzoekers.

De hersenscans tonen ook aan dat één gebied – in het linker frontale gedeelte van de hersenen – leren en herinneren op hetzelfde moment wél mogelijk maakt. Aangezien opslaan en herinneren niet tegelijkertijd kunnen plaatsvinden, zou dit gebied de hersenen kunnen helpen om snel te schakelen tussen de ‘leer-’ en ‘herinnerstand’, stellen de onderzoekers. Uit eerdere patiëntenstudies bleek al dat dit frontale gebied belangrijk is voor de snelle omschakeling tussen verschillende handelingen. Patiënten met een beschadiging aan dit gebied passen zich minder snel aan aan nieuwe situaties en blijven volharden in oude patronen. Hetzelfde gebied is ook aangetast bij ouderen.

In de toekomst moet worden onderzocht wat de mate en de praktische betekenis is van problemen in het schakelen tussen leren en herinneren bij patiënten en ouderen, en ook of we onze ‘schakelkast’ kunnen verbeteren door middel van training. Het onderzoek kunt u hier lezen in PLoS Biology