UvA-rector: ‘Juist nu kennis inzetten tegen recessie’

Indachtig eerdere crises zouden overheid en universiteiten de handen in elkaar kunnen slaan om de problemen waar Nederland zich voor gesteld ziet op het terrein van bijvoorbeeld infrastructuur, gezondheidszorg, milieu, jeugdzorg, veiligheid en energie, enz. gezamenlijk aan te vatten, zo stelt Van en Boom. Ook aan universiteiten is veel kennis aanwezig op deze terreinen. Universiteiten zullen dan in het onderzoek meer dynamiek moeten aanbrengen en keuzes maken. Aan onze universiteit hebben wij onlangs onderzoekszwaartepunten geselecteerd, waarin de komende jaren extra geïnvesteerd zal worden. Investeringen betalen zich op deze wijze dubbel uit. Zo heeft Weinstein in de Verenigde Staten voorgesteld een “economisch Manhatten project” op te zetten. Daarin wordt een groep excellente wetenschappers bijeengebracht met kennis over economie, financiën, wiskunde, maar ook andere wetenschappers die vanuit een fris perspectief inzichten kunnen aandragen voor het oplossen van de huidige economische instabiliteit. Zo kan het vermogen van universiteiten om kennis op nieuwe manieren te combineren benut worden.

Een positief bijverschijnsel van eerdere recessies, zoals na de dot.com boom eind 1990, was een ondernemender cultuur. Slechte tijden blijken ook goede tijden te zijn voor startups. De financiële sector was één van de innovatiefste van de laatste twee decennia. De centra ervan zagen en ongekende groei. Maar misschien moet de nieuwe innovatie wel heel ergens anders worden gezocht. Als je namelijk blijft doen wat je altijd deed, krijg je wat je altijd al kreeg. Terwijl onze economie voor 70% uit dienstverlenende bedrijven en organisaties bestaat, ontbreekt bijvoorbeeld aandacht voor innovatie in deze sector. Daarom starten de UvA en de VU het Amsterdams Universitaire Centrum voor Diensteninnovatie. En in het Centrum van Amsterdamse Scholen voor Entrepreneurship (CASE) worden studenten geschoold in het opzetten van nieuwe bedrijvigheid.

Voor een succesvol innovatieklimaat is samenwerking met bedrijven noodzakelijk. Wetenschappers en R&D’ers zitten in de eerste fase van het innovatieproces, de inventie, het idee dus of de uitvinding. De innovatie is de transformatie van dat idee in een verkoopbaar product. Daar zitten de ondernemers. Bij diffusie ten slotte gaat het erom dat iedereen die het product zou willen kopen, daartoe ook in staat is. Dat gaat over marketing, distributie en service. Daar zitten de managers.

Universiteiten kunnen in de eerste fase een rol spelen. Maar verder is voor dit beleid een nadrukkelijker manifestatie van de overheid nodig. De reactie van regeringen op recessies bepalen de uitkomsten ervan. Onmiddellijk crisismanagement is essentieel. Maar effectief overheidsbeleid gaat dieper en duurt langer. Het kan de toekomst van hele economieën voor een hele generatie beïnvloeden. Diepe recessies geven niet alleen economisch een shock. Ze dagen een sociaal systeem ook uit tot nieuwe manieren van denken en organiseren. De Grote Depressie uit de jaren ’30 leidde tot de moderne welvaartsstaat. De recessie eind jaren ’70 maakte de weg vrij voor de vrije markt politiek. Hoe samenlevingen op recessies reageren, wordt dus voor een belangrijk deel bepaald door de wijze waarop de overheid de uitdaging inkadert.

In Engeland heeft men dit begrepen. Volgens Science Business heeft de Britse minister voor Onderzoek en Innovatie Drayson verklaard dat hij de plannen van de Britse overheid om, ondanks de recessie het onderzoeksbudget te verhogen, wil doorzetten. Ook wil hij zijn plan voor het opzetten van een durfkapitaalfonds ter waarde van 1 miljard pond realiseren. Het doel van dit fonds is de investeringen in succesvolle startende bedrijven te vergroten. Hiermee geeft de minister gehoor aan de oproep van de National Endowment for Science, Technology and the Arts (NESTA).

Laat de Nederlandse regering het Engelse voorbeeld volgen door nú in wetenschap te investeren. Daar wordt mede de kennisbasis gelegd voor de oplossing van grote maatschappelijke vraagstukken. De UvA-rector zette dit uiteen in haar Dies-rede, die u in zijn geheel hier leest.