Met alle macht recessie te lijf

Blijft het Nederlandse hoger onderwijs achter? Toen onlangs een beminnelijke hoge ambtenaar van het ministerie van Onderwijs op bezoek was, informeerde hij naar onze ‘war-room’. Eerlijk hebben we geantwoord dat we weliswaar van alles aan het doen en ontwikkelen zijn, maar niet geconcentreerd naar de insteek van de crisisaanpak hebben gekeken. Dat is inmiddels geheel anders. De Open Universiteit is op diverse fronten (om in oorlogsjargon te blijven) actief, die zeer relevant zijn voor de crisisbestrijding. Ik geef met mijn collega-collegeleden leiding aan die aanpak. We actualiseren in hoog tempo onze aanvalsplannen.

Graag geef ik een kort, maar niet volledig, overzicht.

Speerpunt 1: onze bestaande cursussen en opleidingen
Nu iedereen de crisis psychologisch gaat voelen, denken velen na over hun loopbaan. Ook als geen onmiddellijke werkloosheid dreigt, moet je nagaan of jouw kennisniveau nog up-to-date is. Om bij te blijven (bij-scholen) moet je af en toe aan scholing doen. Misschien is nú wel het moment. Maar ook groei-ambities (op-scholen) zijn aan de orde om je kansen te vergroten. En tenlotte kan het zijn dat jouw toekomst niet meer in het eigen bedrijf of branche ligt, en dat je naar een ander werk wil omzien. Ook dan is leren (om-scholen) een noodzakelijk iets. Kortom: er is een groeiende behoefte aan leven-lang-leren. En wil je meteen vandaag beginnen, en niet pas in september of volgend jaar januari, dan biedt de Open Universiteit daartoe de mogelijkheden. Elk uur, elke dag kun je beginnen met een cursus of opleiding. We moeten en gaan die unieke kans meer onder de aandacht brengen.

Speerpunt 2: nieuwe opleidingsmogelijkheden
Het is mooi dat je bij de Open Universiteit op elk gewenst ogenblik kunt starten, maar het betreft dan wel ’slechts’ academisch onderwijs. Wil je onderwijs op mbo- of hbo-niveau, dan is die flexibiliteit een stuk minder in de markt aanwezig. Onder meer via het nieuwe concept van de Netwerk Open Hogeschool werkt de Open Universiteit met diverse partners in het hbo aan een flexibele open structuur van diverse hbo-opleidingen. Wij gaan proberen versnelling aan te brengen in de realisatie van die plannen. Normaal zou je in ons land minstens 12 maanden verder zijn voordat je accreditatie en dergelijke hebt verworven. Wij vinden dat in crisistijd de flexibilisering van het onderwijsaanbod een argument is om procedures te versnellen c.q. voorrang te krijgen bij NVAO en ministerie.

Speerpunt 3: schakel tussen EVC en opleiding
De Open Universiteit is via CELSTEC penvoerder van het Europese TenCompetence-project. Daarin wordt in 15 landen onder meer gewerkt aan tools die de aansluitingsproblemen op de arbeidsmarkt helpen oplossen. Eén daarvan is de kloof tussen opleidingsaanbod en de vraag van de arbeidsmarkt. Via het werken met competentieprofielen kan de kloof tussen aanbod en vraag in kaart worden gebracht. De ontwikkelde tool overbrugt die kloof met een gericht advies voor lacunes in kennis en de daarbij behorende opleidingsmodules. In het Empower Limburg-project wordt deze en andere tools getest. Medio december zou in Europees verband de oplevering moeten plaatsvinden. In Nederland worden inmiddels duizenden EVC-procedures doorlopen, maar de uitkomsten hiervan zijn zonder opleidingsadvies onbruikbaar. De nieuwe tool geeft elk EVC-certificaat meteen praktisch handen en voeten. Wij willen dat de uitkomsten van TenCompetence sneller worden vertaald voor Nederland en grootschalig beschikbaar worden gesteld. Het helpt dat de tools in Open Source-omgevingen zijn ontwikkeld.

Speerpunt 4: versnelling van economische groei door open source, open access, open content en open educational resources
Nederland loopt in Europa op zijn zachtst gezegd niet voorop als het gaat om het introduceren van open elementen in de kennissamenleving. Hoewel onze economie zeer open is, houden we angstvallig onze eigen kennis voor onszelf. We zijn een land van intellectueel eigendom, auteursrechten, uitgevers en verdienen geld aan het verspreiden van kennis. Ik vind dat het primaat moet liggen bij het verdienen aan de productie van kennis; de verspreiding moet zo open en laagdrempelig mogelijk. De Open Universiteit is betrokken bij de open content beweging. We investeren in open educational resources (www.ou.opener.nl) en gebruiken en ontwikkelen bij voorkeur met open source software. De meeste wetenschappelijke artikelen zijn voor iedereen via de website leesbaar (open access). Ik geloof dat kennisdeling zorgt voor economische groei en dat drempels voor kennisdeling zoveel mogelijk geslecht moeten worden. Met plezier heb ik gemerkt dat minister Plasterk deze gedachte omarmt, zoals in zijn Wikiwijs-plannen voor het voortgezet onderwijs. Wij zullen de regering graag adviseren hoe men de OER-beweging kan versterken en benutten.

De Nederlandse universiteiten moeten met alle macht de recessie te lijf. Natuurlijk zou ook de overheid extra kunnen investeren in het hoger onderwijs, die oproep deed VSNU-voorzitter Noorda ook eind vorig jaar. Maar zelf kunnen we ook veel. Kennisaanbod, advisering, investeringen zijn daarbij de sleutelwoorden. We moeten laten zien dat onze kennisinstellingen meerwaarde bieden in de strijd tegen de recessie. Dat zijn we aan Nederland verplicht, maar méér nog: dat zijn we aan onszelf verplicht!