Yes, we kunnen dat ook!

Naast inspiratie door gesprekken met tientallen betrokken medewerkers en ambitieuze scholieren en studenten werkend en studerend in Chicago, bood het werkbezoek ons ook een nadere kennismaking met programma’s die direct in het Nederlands hoger onderwijs in te voeren zijn. Het McNair Scholars program van de Amerikaanse overheid stimuleert de doorstroom van ondervertegenwoordigde groepen naar graduate schools en PhD- trajecten.

Dit programma is zeer goed in de Nederlandse universitaire omgeving toe te passen. Vertegenwoordigers van de Universiteit Utrecht, de Universiteit Leiden en de Erasmus Universiteit Rotterdam die kennis namen van dit programma, gaan plannen uitwerken om dit op hun universiteit te realiseren in 2009.

Het Ronald E. McNair Scholars is onderdeel van de TRIO stimuleringsprogramma’s van het U.S. Department of Education. Met dit fonds worden jaarlijks ondervertegenwoordigde talentvolle bachelorstudenten geselecteerd voor een individueel onderzoekstraject ter voorbereiding op de graduate school. Het programma richt zich op studenten die als eerste in hun familie gaan studeren, studenten uit lage inkomensgroepen en studenten uit andere ondervertegenwoordigde groepen, zoals etnische minderheden.

In het traject doen zij onderzoekservaring op en versterken ze hun academische vaardigheden terwijl ze door een mentor-onderzoeker worden begeleid. Ook wordt hen de mogelijkheid geboden papers te publiceren en extra onderzoek te doen tijdens de zomer. Trainingsonderdelen gericht op studievaardigheden en ‘empowerment’ maken tevens onderdeel uit van het traject en tevens worden studenten in contact gebracht met andere McNair-studenten die een soortgelijke achtergrond en positie hebben. Daarnaast volgen ze gewoon het reguliere studieprogramma.

Nederlandse programma’s

Zowel de Erasmus Universiteit als de Universiteit Utrecht heeft al trajecten die bachelorstudenten in een vroeg stadium voorbereiden op een eventuele carrière in de wetenschap. Naast verschillende onderzoeksgerichte honoursprogramma’s heeft de faculteit Rechtsgeleerdheid van de EUR bijvoorbeeld een programma waarbij allochtone studenten worden geselecteerd voor een studentassistentschap en worden gekoppeld aan een onderzoeker die als mentor fungeert.

Ook de Universiteit Utrecht heeft een ruim aanbod aan onderwijs met selectie en sinds 2008 een universiteitbreed pilotprogramma Kleurrijke studentassistenten, waarbij talentvolle allochtone studenten worden geselecteerd voor een studentassistentschap en op die manier extra onderzoekservaring opdoen. Gerichte voorlichting over promoveren vormt een onderdeel van dit traject. Ook de Universiteit Leiden heeft onlangs middelen gereserveerd om een dergelijk traject in te richten.

Deze programma’s zouden uitstekend kunnen worden verrijkt met onderdelen uit de McNair-scholarships, zoals extra versterking van academische vaardigheden en een grotere persoonlijke effectiviteit. Trainingen met betrekking op versterking van de identiteit, zelfbewustzijn en leiderschap kunnen tevens bijzonder effectief zijn. Ook de mentorrol van de betrokken onderzoeker lijkt een aantrekkelijke verdieping van de huidige begeleidingsactiviteiten van de supervisors van de studentassistenten.

De drie instellingen zullen in de toekomst de verschillende onderdelen van hun trajecten naast elkaar leggen om de mogelijkheden tot uitbreiding te bespreken en samen te bekijken wat de meest optimale vorm van voorbereiding van deze groep zou kunnen zijn op een onderzoeksmaster en PhD-traject.

Met de gebundelde ervaring van de verschillende instellingen met de talenttrajecten, allochtone studenten en de Amerikaanse situatie kan een prachtig voortraject voor een wetenschappelijke carrière en voor, bijvoorbeeld, de Mozaïekcompetitie bij NWO opgezet worden. Dit zal niet alleen de instroom van allochtone studenten in de wetenschap doen toenemen, maar ook een voorbeeld kunnen zijn voor andere instellingen. Als wij een vruchtbaar model ontwikkelen, kunnen ook andere universiteiten daarvan profiteren.

Noodzakelijk talenttraject

Nog steeds is een veelgehoord standpunt dat echt talent vanzelf wel bovendrijft. Dit kenmerkt een gesloten instelling. Een ambitieuze open instelling die middenin de maatschappij staat, staat open voor ieder talent. Ook voor studenten die het strategische loopbaanstappenplan niet kennen. Ook voor mensen die niet weten hoe de hazen lopen. Ook voor studenten die niemand in hun omgeving hebben die ooit een universiteit van binnen heeft gezien. Dit is het standpunt van de Universiteit Utrecht. Talent moet onderkend, herkend en aangesproken worden. Door studenten zelf en door docenten. En niet na de keuze voor een master en bij voorkeur ook niet een maand voor de deadline van het Mozaïekprogramma van NWO, maar ruim daarvoor.

Studenten moeten in een vroeg stadium weten welke afweging ze moeten maken, welke keuzes welke consequenties hebben: studiepaden, carrièrepaden moeten vroeg helder zijn. Ze moeten zich bewust zijn van waar ze toe in staat zijn en dat er plaats voor ze is. Daar ligt nog een taak voor universiteiten. Juist voor studenten die als eerste in hun familie aan het studeren zijn. Zonder academisch netwerk, zonder een beeld van de werkdag van een wetenschapper en zonder een idee van wat een universiteit als werkgever te bieden heeft, is het goed denkbaar dat de afweging om de wetenschap in te gaan helemaal niet (bewust) gemaakt wordt. Daar lekt talent onnodig weg.

Met een selectief talenttraject voor talentvolle allochtone studenten dat zij naast hun reguliere programma volgen, worden niet alleen deze studenten gestimuleerd voor de wetenschap te kiezen, ook de omgeving van de studenten zal zich bewuster worden van het aanwezige talent in deze groep. Dit zal de instroom van allochtone studenten in de wetenschap alleen maar ten goede komen. Uiteindelijk doel is een divers samengestelde wetenschappelijke staf die op topniveau werkt en een rolmodel kan zijn voor de even divers samengestelde studentenpopulatie.

Wij gaan aan het werk met het Amerikaanse model voor ogen (net zo inspirerend als de verkiezing van de nieuwe president!) en wij hopen dat velen ons zullen volgen: yes, we can!

Lees ook het reisverslag van Johan Sevenhuijsen, directeur Concernstrategie Hs Rotterdam, over het bezoek aan Chicago op de pagina Diversiteit.