Bormans wil slimmer Nederland

Nu teistert een flinke economische recessie ons land. Dus zijn de adjudanten van de Haagse rekenmeesters op zoek naar mogelijkheden om te bezuinigen. De keuze is vrij simpel: nemen we de gelegenheid te baat om meer jongeren hoger op te leiden of  laten we Nederland wegzakken? Ergo, komen we slimmer uit deze crisis of dommer?

De condities om er slimmer uit te komen zijn er, zelfs als we niets doen. Het zou best kunnen dat de huidige crisis een gunstig effect heeft op het studeergedrag. Immers, in tijden van laagconjunctuur zullen minder studenten het Hoger Onderwijs zonder diploma verlaten, dan bij een overspannen arbeidsmarkt. Bij aanvang van de studie zullen studenten voorzichtiger en zorgvuldiger kiezen. Hun inzet zal groter zijn, doordat hun potentiële werkgevers bij een ruimer aanbod meer naar leerprestaties van de kandidaten kijken.

Je zou dus kunnen zeggen dat de crisis een ‘blessing in disguise’ kan zijn. Er is echter een keerzijde. Studenten leven ergens van: een ouderlijke toelage, een basisbeurs, een aanvullende beurs of een lening van de IB-groep of van inkomsten uit bijbaantjes. De afgelopen jaren zijn studenten meer gaan lenen. Maar ook hier neemt het vertrouwen af; de leenangst onder studenten groeit flink. Niet verwonderlijk bij een dreigende deflatie en toenemende onzekerheid over het voorgespiegelde aflossingsregime. Flink snijden in de beurzen van studenten gaat dus ook niet helpen.

Wat nu, als het uitgelekte idee van een groep ambtenaren om zo’n € 600 miljoen te bezuinigen op het Hoger Onderwijs werkelijkheid wordt? Het effect van hun voorstel om hiertoe de colleggelden fors te verhogen, is waarschijnlijk desastreus. Het plan behelst een verhoging van de collegegelden van € 1500 naar € 2500 per jaar, waarmee de eigen bijdrage van studenten aan hun onderwijs ver boven dat van andere Europese landen komt te liggen.

Een werkelijk onthutsend idee als we bedenken wat de kracht van ons land in de kern is: kennis. Juist de jongeren krijgen onmiddellijk de rekening voor de bezuinigingen van de Overheid voor de kiezen. Laat het nu juist die groep zijn die ook het economische herstel moet bewerkstelligen! En wat zei onze Minister-President ook alweer over het afwentelen van de crisis op de toekomstige generatie? Niet doen dus! Voor hoe het volgens ons wel moet en een lichtend voorbeeld om juist nu te gaan investeren in het hoger onderwijs hoeven we niet ver te zoeken. Dit ligt om de hoek: Duitsland.

Bezuinigen door privatisering van de masteropleidingen heeft eveneens desastreuze effecten. Als de overheidsbekostigde masters kostendekkend gemaakt zouden worden, stijgen de collegegelden tot zo’n  €10.000. De aantrekkingskracht van Nederland voor jong buitenlands talent neemt dan drastisch af. De gevolgen voor bepaalde disciplines die nu al voor een deel op dat talent drijven, laten zich raden. Grote groepen jongeren zouden (even) over de grens gaan studeren, om vervolgens Nederland voorgoed te verlaten. En zij die blijven worden niet bepaald gestimuleerd lange, moeilijke bèta-studies te volgen.

Wat doen we nu we een crisis door moeten? Deze vraag is helemaal retorisch met de aanvulling: willen we er slimmer of dommer uitkomen? We moeten ons talent deze periode in inspirerende omgevingen als hogescholen en universiteiten door laten brengen en niet nu het donkere bos van krediet- en steunverlening injagen. Een samenleving die nu wil en moet investeren in duurzaamheid en innovatie, en tegelijkertijd de generatie die hiervoor moet zorgen met hoge financiële obstakels dwarsboomt, is niet slim bezig.

Ir. R. de Wijkerslooth en drs. M.J.G. Bormans, voorzitters van het van bestuur van de Radboud Universiteit Nijmegen en Hogeschool Arnhem en Nijmegen