De pixels van de KIA-foto

Hoewel het aantal groene stoplichten in de ‘foto met veel meer pixels’ (Robbert Dijkgraaf) is toegenomen, is er volgens het IP nog steeds geen sprake van een ‘groene golf’. Net als vorig jaar heeft de KIA-coalitie met de kleuren groen (op koers), rood (niet op koers), oranje (aandacht vereist) en wit (nog niet beoordeeld) aangegeven welke indicatoren van de Kennisinvesteringsagenda op koers liggen richting realisatie van de doelstelling in 2016. Een algemene vergelijking met de 2008 editie is moeilijk, aangezien er 7 nieuwe indicatoren zijn toegevoegd, 2 verwijderd en een aantal is gewijzigd.

De indicatoren zijn onderverdeeld in de kolommen ‘hoger opgeleide beroepsbevolking’, ‘sterke basiskennis & benutting’ en ‘meer innovatie & ondernemerschap’. De eerste twee kolommen vertonen de meeste positieve indicatoren. Meer innovatie&ondernemerschap lijkt met 6 rode indicatoren achter de feiten aan te lopen.

De centrale indicator is de Kennisinvesteringsqoute (KIQ). Deze geeft de voortgang van de geformuleerde investeringsambities weer. Het stoplicht staat daar op oranje. Immers, de streefwaarde van de KIQ om in 2016 9% van het BBP aan onderwijs, kennis, innovatie en ondernemersschap te besteden, is nog lang niet in zicht. Ten opzichte van de uitgangspositie in de KIA van 6,2% is de KIQ wel met 1,4% gestegen naar 7,6% in 2007. Maar tempo en aard van deze versnelling zijn bepaald onvoldoende om aansluiting te vinden bij de Europese top van kennislanden.

Wat is ‘Groen’ en dus op koers?

In 2008 stonden nog drie indicatoren op groen, nu is dat bij 6 punten het geval.

De kolom ‘hoger opgeleide beroepsbevolking’ bevat twee groene lichtpunten, te weten: achterstandsleerlingen in vve en uitstroom ho-bèta. Lag het percentage achterstandsleerlingen van 2,5 – 4 jaar dat deelneemt aan voor- en vroegschoolse educatie in 2008 op respectievelijk 53% en 67%, in 2009 is de score 62% en 63%. Met nieuw beleid en extra geld van OCW is de coalitie hoopvol gestemd en verwacht ze in 2016 de 100%-doelstelling te behalen.

Het aantal afgestudeerde beta’s in het ho is gestegen van 17.742 naar 18.086. Hoopgevend is tevens de gestegen instroom (10% ten opzichte van 2000), evenals de aanmeldingen voor natuurprofielen in het vo die met 56% zijn toegenomen ten opzichte van 2000. De doelstelling 2016 van een stijging van 25% meer instroom vergeleken met 2000 ligt volgens IP ineens binnen bereik dankzij de programma’s Platform Bèta Techniek. Op de foto van 2008 stond deze indicator nog voor een rood stoplicht.

De indicatoren ranking universiteiten, output artikelen en citatie impact artikelen zijn drie groengevallen onder de noemer ‘sterke basiskennis & benutting’. Global competitiveness is het enige lichtpunt onder ‘meer innovatie & onderschap’.

De 2016 doelstelling om 3 Nederlandse universiteiten in de top 50 te hebben is afgelopen jaar behaald nadat de KIA-coalitie voor een andere bron koos. De Shanghai ranking is ingeruild voor de Leiden ranking greenlist, omdat die beter in staat zou zijn Europese rankings goed te beschrijven. Vanuit o.a. de UU is ook al gewezen op de relevantie van de Europese Excellence Ranking van ScienceGuide-partner CHE.

Opmerkingen van IP-leden Dijkgraaf en Kleisterlee over de output en impact van artikelen en de Global Competitiveness Index vindt u hier.

Wat is ‘rood’ en dus niet op koers?

Maar liefst negen rode stoplichten telt de nieuwe foto. In de kolom ‘hoger opgeleide beroepsbevolking’ valt direct op dat LevenLangLeren ook in 2009 niet op de juiste koers komt, ondanks initiatieven als de Taskforce LLL en het actieplan LLL dat door het verzamelde onderwijs- en arbeidsmarktveld werd ondertekend. OU-chef en SER-kroonlid Theo Bovens schetste reeds waarom dit zo is en wat te doen in een Open Brief aan de top van Nederland op ScienceGuide. Een minieme stijging van 0,7% zorgde ervoor dat het percentage bij- en omscholers op 16,6% van de beroepsbevolking uitkwam. De beoogde 35% in 2016 is hiermee nog lang niet in zicht. De LLL-doelstelling blijft daarom komend jaar één van de speerpunten van het IP.

Het aantal van 5,6 onderzoekers in de beroepsbevolking per 1000 personen maakt dat in een nieuwe ranking van de OECD ons land van de 22 referentielanden op de laatste plaats komt. Bijkomend probleem is dat Nederland nauwelijks in trek is onder hooggeschoolden migranten. Alleen Duitsland, Zuid-Korea en Japan scoren op dit punt slechter.

Ook de publieke en private investeringen in R&D scoren onvoldoende. Publieke R&D daalde van 0,73% naar 0,67% BBP (doelstelling 2016 1%), en private ging van 1,02% naar 1,03% BBP (doelstelling 2016 2%). De onshoring van internationale R&D in Nederland zal ook flink moeten aantrekken om het beoogde bedrag van 200 miljoen te bereiken. In 2009 stond de teller nog maar op €30 miljoen.

Nog meer rode stippen staan voor de indicatoren omzetaandeel industrie uit innovatie (15%, doelstelling 30%), het omzetaandeel diensten uit innovatie (7%, doelstelling 20%) en het percentages innovatieve starters (20%, doelstelling 50%). Ook zorgwekkend oogt het percentage Nederlanders met een positieve houding ten opzichte van ondernemerschap. Deze moet de komende jaren van 35% naar 45% zien te klimmen. UvA-hoogleraar economie Arnoud Boot stelde onlangs dat universiteiten meer moeten ondernemen om deze groei te stimuleren en hun eigen houding en die van studenten op dit onderdeel moeten aanpassen.

Wat is ‘oranje’ en vergt daarom meer aandacht?

Elf indicatoren gaan vergezeld met een oranje stip. Het percentage hoger opgeleiden in de beroepsbevolking stond vorig jaar nog op rood, maar behoort nu tot de aandacht vereisten. Dit is frappant gezien de minieme stijging van 34,3% naar 34,5% en de eerder aangenomen doelstelling van 50% in 2016. In de toelichting verklaart de KIA-coalitie dat ze de originele doelstelling opgeeft en zich nu richt op de OCW doelstelling 46% in 2000. Volgens OCW’s eigen Kennis in Kaart liggen we hiervoor op koers.

Een tweede opvallend oranje sein is te vinden bij de indicator innovatieve bedrijven met samenwerkingsverbanden. Vorig jaar lag deze met 36% en een doelstelling van 50% nog op koers. Op de 2009 foto is echter het percentage opgesplitst voor industrie en diensten. Waar industrie met 44% de goede kant opgaat, blijken diensten met 32% toch achter te liggen en in de toekomst meer aandacht te vereisen.

Nog niet beoordeelde criteria

Drie indicatoren zijn nog niet meetbaar geweest. Het betreft het onderdeel kennisbenutting, mkb’ers met ervaring die samenwerken met kennisinstellingen en innovatie stimulerend aanbesteden overheid. Ook de onderdelen ranking mbo, kwaliteit en beschikbaarheid onderwijs en focus en massa in wetenschappelijk onderzoek zijn nog niet voldoende onderzocht maar zijn op basis van een kwalitatief oordeel toch een oranje stip toebedeeld.

De KIA foto 2009 vindt u hier.