“Euroscepsis Plasterk blokkeert vooruitgang”

Huiswerk voor Leuven

“Toen zei de minister tegen mij: ‘Weet je wat? Dan moet je het zelf maar eens gaan doen.’ Vervolgens benoemde hij me tot onderminister Europese Zaken en Hoger Onderwijs, net nu we voor het eerst een half jaar de EU mogen voorzitten.”

Daar stond u dus ineens, de jeugdige criticaster die ineens zelf aan de bak moest.

Ja, zo was het. Ik had steeds gezegd dat we het ministerie moesten ‘Europeaniseren’ om het hoger onderwijs internationaal georiënteerd kunnen laten worden. Met het voorzitterschap van de EU in dit eerste half jaar van 2009, na de Fransen en voor de Zweden, liggen hier extra kansen voor ons.

Tijdens het Tsjechische voorzitterschap valt misschien wel de belangrijkste HO-samenkomst van deze jaren, de conferentie in Leuven. Wat zal daarbij uw inzet zijn?

De nieuwe aanzet voor ‘Bologna’ is prioriteit nummer 1 van ons voorzitterschap. De conferentie in Leuven is zeer belangrijk. Het gaat om twee hoofdlijnen. Ten eerste moeten we vaststellen waar en hoe we het huiswerk van ‘Bologna’, de doorvoering van de BaMa-structuur in alle HO-stelsels van de deelnemende landen, nog moeten afmaken.

U weet, niet elk land is helemaal rond met zijn huiswerk. Op basis daarvan zullen we, ten tweede, moeten vaststellen wat er nog te doen is en wat dan na 2010 de agenda voor het HO gaat worden. Voor die agenda is het thema Europe without barriers voor ons de kern voor de komende 10 jaar. Alleen als we de barrières weghalen voor de mobiliteit van kennis en kenniswerkers zullen we van die mobiliteit een brain gain voor Europa weten te maken.

Ook belangrijk vind ik wat er gaat gebeuren tijdens het ‘policy forum’ in Leuven. Er zijn steeds meer landen die het Bolognaproces als cruciaal leren zien. Hoe gaan we hen actief daarbij betrekken? Hoe kunnen zij meedenken?

Betreft dat de landen aan de rand van de EU die nog niet volledig in Bologna meedraaien?

Nee, dat zijn er niet veel meer numeer dan 40 landen al actief zijn hierin. Het gaat hier om een veel wijdere blik en betrokkenheid bij de toekomst van het Europese HO. Landen die zich hier nadrukkelijk op oriënteren zijn bijvoorbeeld Canada en Brazilië. Ook Zuid-Afrika heeft duidelijk aangegeven mee te willen denken. Leuven biedt wat dit betreft veel sterker nog dan Bologna een global outreach.

Benchmarking, maar Nederland….

Tijdens de discussie bij de Lisbon Council over de Werk en Groei Monitor 2009 van de EU pleitte u voor een verfijning van de criteria en de monitoring van de lange termijndoelstellingen van de Europese kenniseconomie. President Barroso viel u hierin bij. Wat is de reden dat u dit nu op tafel legt?

We moeten de Lissabon Agenda voor de groei naar een kennissamenleving goede sturing geven. Dat vereist diversiteit in de trajecten van de 27 verschillende lidstaten op weg daar naar toe. Dus moet je meer output- dan inputsturing voorop stellen. Dit vereist een gedegen strategisch kader voor wat Europa op onderwijs- en scholingsterrein ambieert. Daarmee kunnen we de impact van onderwijs en onderwijsbeleid op de economie en de impact van LevenLangLeren daarbij veel beter zichtbaar maken. En dat is een groot thema voor de Europese economie en het HO.

Op basis van zo’n kader kunnen we dan goede outputcriteria formuleren voor de verwezenlijking van die ambities en beleidslijnen. Dat biedt goede benchmarking voor de diversiteit van de aanpak in de lidstaten en van de onderwijsprestaties die deze oplevert.

Nederland is hier tegen. Het verzet zich tegen de ontwikkeling van zulke benchmarking. Dat is erg opvallend.

Hoe kan dat? Nederland heeft zich toch juist altijd ingezet voor gedegen, feitelijke uitwerkingen van Europese samenwerking en investeringen in kennis? Denk aan de ideeënontwikkeling ten aanzien van classificatie en ranking, die bevat zulke serieuze benchmarklijnen toch ook?

Uw minister is iemand die bekend staat als een euroscepticus en dat komt ook tot uiting in zijn opstelling bij dit soort onderwerpen. Andere vertegenwoordigers van Nederland in zulke overleggen proberen de scherpe kantjes daar wat van af te halen, ze trachten de anderen gerust te stellen dat dit vooral de persoonlijke opvatting van de minister is. Dat is jammer want dit is niet goed voor de vooruitgang op dit onderwerp.

Succesvolle troika

Heeft de vooruitgang bij de R&D-agenda en –investeringen te lijden onder de economische crisis of is de lijn hier die van Barroso die pleit voor ‘slimme bestedingen’ contra deze recessie?

De vooruitgang heeft er nog niet van te lijden, meen ik, het gaat goed op dat terrein. De drie landen die nu achter elkaar EU-voorzitter zijn – Frankrijk, nu wij en straks Zweden – hebben de implementatie van de R&D Vision 2020 opgepakt door de taken in de tijd goed te verdelen. Frankrijk heeft de definitiefase gedaan en de formulering daarvan opgesteld. Wij pakken nu de concrete implementatie op en de Zweden zullen als voorzitter de sturing en de governance ervan organiseren. De stakeholders uit het HO en civil society doen actief mee.

Dat is voor internationale organisaties een rap tempo, om in anderhalf jaar zoiets van de grond te krijgen dwars door drie verschillende voorzitterschappen.

Dit gaat erg goed zo, inderdaad. Dat lukt als de drie landen op die manier samen eraan trekken. We leggen daarmee de grondslagen voor de European Research Area en dat is van grote betekenis voor de komst van de kennissamenleving. We zijn in ons voorzitterschap bovendien nog actief bij het versterken van de assessments van de Europese R&D-inspanningen. Daar zal een belangrijke bijeenkomst voor komen in mei, die een midterm review van het 7e Kaderprogramma biedt.

Zoiets zal meteen vooruitblikken naar een opzet voor het 8e Kaderprogramma voor investeringen in onderzoek. Die evaluaties in de midterm review geven daar handvatten voor. Ook gaan we kijken welke lessen er te trekken zijn uit de assessment van R&D die elders in de wereld wordt uitgevoerd, zoals die van de American Science Foundation.