Huiswerk voor Balkenende

De leden Smit (VU-voorzitter) en Draijer (McKinsey) pleiten in dat verband voor “recessiemaatregelen van het kabinet moeten gericht zijn op het stimuleren en faciliteren van die vernieuwing. Nu gaan sleutelen aan de hypotheekrenteaftrek of per se vasthouden aan de begrotingsregels is het paard achter de wagen spannen. De vlaggenschepen van onze industrie zijn kennisintensieve ondernemingen die nu te kampen hebben met een dramatische vraaguitval. Bijna de helft van deze private kennisinvesteringen zit hierdoor in een kwetsbare hoek.”

Het risico van kaalslag van onze toch al onvoldoende grote kennisbasis is aanzienlijk, zo waarschuwt het IP. “De private investeringen in R&D liggen met 1% van het BBP beduidend lager dan in de landen van de kopgroep. Bovendien zit bijna 40% van de private R&D bij bedrijven met een door de krediet crisis kwetsbare financiële basis, onder andere als gevolg van een relatief hoge financiering met vreemd vermogen en daaraan gekoppelde hoge rentelasten. Dit zet extra druk op de kasstroom en daarmee ook op de uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling. Bedrijven vertragen R&D-projecten die gericht zijn op de lange termijn of leggen ze stil met alle gevolgen van dien voor de positie van kenniswerkers. Voor private R&D geldt daarbij: weg is weg. Veel R&D-faciliteiten zitten door historische keuzes in Nederland en de crisis kan voor bedrijven ook aanleiding zijn tot structurele aanpassingen in hun mondiale R&D-vestigingsbeleid.”

Vliegwieleffect

Het Innovatieplatform rekent voor hoe de actuele problemen en de langere termijn doelen van Nederland als kennisnatie nu optimaal gecombineerd zouden kunnen en moeten worden: “Als de crisis aanhoudt en cashflowproblemen de bottleneck blijven voor bestaande en nieuwe kennisintensieve bedrijven ontstaan op korte termijn grote problemen. Het dempen daarvan vergt zo’n 1 miljard euro aan tijdelijke investeringen. Het gaat zowel om het verschuiven van bestaande uitgaven als extra investeringen. Gericht investeringsbeleid van overheidswege leidt tot particulier initiatief via een vliegwieleffect.” In totaal zou het IP uitkomen op 2 miljard aan investeringen vanuit deze ‘inhaal-operatie’ en de KIA-foto. Dit zou zo € 3 miljard aan investeringen van andere, private partijen ontlokken en daarmee een aanzienlijke impuls bieden tegen de recessie én ten gunste van het alsnog realiseren van de KIA.

Het IP zit daarmee dan ook sterk op de lijn van de Knowledge Boost, die ISO, Kennisland en ScienceGuide in november 2008 al presenteerden. Zo pleiten Balkenende’s kennis-collega’s ervoor “investeringen naar voren te halen en als overheid innovatieve eisen te stellen aan onder andere haar eigen investeringen – in 2009 zo’n euro 20 mrd. Op korte termijn moet het kabinet onorthodoxe maatregelen nemen, zoals het tijdelijk verhuizen van private kenniswerkers naar publiek gefinancierde onderzoeksprogramma’s. Breidt de WBSO, de subsidieregeling voor onderzoek en ontwikkeling, de komende drie jaar uit met ten minste euro 250 mln, noodzakelijk om innovatie investeringen vast te houden.”

Omdat uit cijfers van de EU blijkt dat een investering van euro 1 in onderzoek op termijn euro 7 oplevert, wil men juist nu impulsen op dit terrein, “in kennis en onderwijs, in grote projecten als wind op zee. Dat vraagt om samenhang door te kiezen voor sterke economische sectoren en om een overheid met slagkracht. Een overheid die belemmeringen wegneemt om dergelijke projecten/investeringen snel en innovatief van de grond te krijgen. Trek daarmee ook meer internationale ondernemingen aan. Haal op korte termijn 50 significante internationale bedrijfsactiviteiten naar Nederland. De open economie is onze sterkte, en de verdere groei van de Aziatische economieën biedt juist ons kansen.”

Meer campussen

Het IP pleit in concreto voor een reeks ‘kennis-boosts” tegen de recessie, ook in het HO: “meer innovatiecampussen inrichten gericht op sleutelgebieden. Dit leidt op korte termijn tot investeringen in gebouwen en infrastructuur en versterkt de benutting van kennis en bedrijvigheid. Er zijn nu drie campussen, in Eindhoven, Wageningen en Geleen en er zijn initiatieven voor campussen in onder meer Delft, Rotterdam en Helmond. Op tenminste drie plaatsen moeten ze versneld worden ingericht, dit vergt investeringen in gebouwen, dienstverlening en infrastructuur, met name door provincies en gemeenten en kennisinstellingen.”

Ook pikt het IP het idee van inhaalinvesteringen in bredere R&D-projecten en -apparatuur op: “investeringen in grootschalige onderzoeksinfrastructuur, nodig om internationale bedrijven en wetenschappers aan te trekken. Er liggen sinds oktober 2008 25 voorstellen klaar; faciliteiten die grensverleggend onderzoek mogelijk maken en door hun schaalgrootte (ten minste €40 miljoen over tien jaar voor één faciliteit) niet door een individuele universiteit of instelling gefinancierd kunnen worden.”

Om het korte termijn probleem van cashflow-narigheid en dreigende ontslagen snel op te vangen wil het IP initiatieven -zoals het 1000 kenniswerkersplan van de TU/e en Brainport eindhoven, opdat “onderzoekers die met ontslag worden bedreigd, worden ingezet op andere plekken in de regio of het sleutelgebied, bij voorkeur uit te voeren via bestaande programma’s, zodat ze na de crisis weer topfit in hun eigen bedrijf of in hun eigen cluster terug kunnen keren. Matchmaking tussen vraag en aanbod en tot op zekere hoogte omscholing kunnen nodig zijn. Er zijn allerlei voorstellen
om onderzoekers in te zetten op maatschappelijke issues. Er dient uiteindelijk gekozen te worden voor voorstellen die aansluiten bij bestaande sleutelgebieden en regionale concentraties, bedrijven en kennisinstellingen moeten aanvragers zijn en onderzoekers moeten voor die gebieden beschikbaar te blijven.”

Ook de collegevoorzitters Bormans en De Wijkersloot (HAN en RU) doen een oproep aan het kabinet vanuit een vergelijkbare analyse. U leest hun bijdrage op het nieuwe HAN-podium van ScienceGuide.