Managers: ‘ja’ zeggen, ‘nee’ doen

Ardon noteerde drie jaar lang honderden pagina’s letterlijke gesprekken in directiekamers, managementoverleggen en medewerkersbijeenkomsten. Uit de analyses blijkt dat managers, in het bijzonder als het spannend wordt, onbewust gedrag vertonen dat erop gericht is ‘de situatie eenzijdig in de hand te houden’. Voorbeelden zijn: anderen overtuigen, gevoelige onderwerpen onbespreekbaar maken en de druk opvoeren. Het gevolg is dat mensen ‘ja’ zeggen maar ‘nee’ denken, ze worden reactief en voelen zich nog minder verantwoordelijk. Dit zijn ongewenste effecten, die het voor de leidinggevenden nog spannender maken.

Op deze manier ontstaan vicieuze cirkels die leidinggevenden en medewerkers in stand houden, zolang zij hun eigen rol daarin niet (willen) zien, zegt Ardon. Om deze ongemakkelijke situaties op een fatsoenlijke manier van tafel te houden, hanteren zij verdedigingsstrategieën, zoals de humorstrategie (een grap maken en overgaan op een ander onderwerp), de relativeerstrategie (‘we moeten het niet groter maken dan het is’) of de non-interventiestrategie (‘als jij mij niet aanspreekt, spreek ik jou niet aan’). En zo praat men over veranderen, terwijl dit op deze manier juist tegen wordt gehouden.

Het onderzoek van Ardon laat zien dat het voor organisatieadviseurs daardoor heel verleidelijk is hetzelfde gedrag te vertonen als de leidinggevenden. Zijn resultaten laten ook zien hoe stagnerende veranderprocessen weer vooruit geholpen kunnen worden door vicieuze cirkels en verdedigingsstrategieën bespreekbaar te maken en dat we zo begrijpen hoe het veranderproces wordt geblokkeerd.