Plasterks ‘gossiptest’

2 jaar na “mijn vertrek uit de hitte van de strijd” vond Plasterk het “een aardig perspectief” om met enige afstand, maar nog niet gedateerd, te analyseren wat een succesvolle onderzoeksgroep vormt en in stand houdt. Op het Sofokles-congres daarover op de Erasmus Universiteit deed de minister van OCW – daartoe prikkelend uitgedaagd door Sijbolt Noorda (VSNU) – enkele pittige uitspraken.

De oud-chef van het Hubrecht-laboratorium noemde het “niet in elk instituut in Nederland vanzelfsprekend” dat men “niveau, écht goed onderzoek belangrijk vindt.” In de USA daarentegen betekent ‘to take a job’ dat men geen post-doc meer is en dan vraagt iedereen ‘wie daar nog verder werken’, zo vertelde hij. “Het is ontzettend belangrijk dat je niet de enige bent die niveau belangrijk vindt.”

De cruciale karakteristiek voor academisch leiderschap bij onderzoeksgroepen is volgens Plasterk een persoonlijke en psychologische. Men spiegelt zich aan de rolmodellen van zelf ervaren topkwaliteit, uit de eigen Werdegang als wetenschapper en instituutsleider. Die zijn de benchmark en “je wilt in de ogen van je rolmodellen niet tegenvallen.” De leidersfiguur hoeft volgens Plasterk niet per se de meest begaafde onderzoeker in het instituut te zijn. “Wel iemand waar de anderen zich aan kunnen optrekken, een charismaticus in die zin.” Hij noemde in dat verband uit de eigen ervaring de vanzelfsprekende ijver van Piet Borst in het bijblijven in zijn vak, bij alle besognes als onderzoeksleider, als een exempel hiervan.

In zijn beleid van nu acht Plasterk de inspiratie uit zijn vroegere rol nog herkenbaar. Bijvoorbeeld in zijn ambitie weinig te doen. “Onderzoek is grotendeels beleidsresistent”, stelde hij met enig genoegen vast. Verwijten als zou hij weinig verrichten als beleidsmaker ziet hij als complimenten: “Bedoelt men dat ik niet zoveel kapot maak? Want dat is meestal wat je als minister snel kunt doen.”