Talent bloeit meest in diverse context

“In het eerste jaar worden de studenten breed geschoold en daarna gaan ze de diepte in. Eén van die dieptes is de glasafdeling van de Rietveld Academie. Het resultaat hiervan kunnen we zien op de schitterende tentoonstelling in het Gemeente Museum in Den Haag “Glas(s). Rietveld Academie Amsterdam 1969 – 2009”.

Terpstra zei bij de opening daarvan onder meer: “Twee weken geleden werd door het innovatieplatform de KIA foto gepresenteerd. Deze KIA foto is de jaarlijks terugkerende evaluatie van de Kennisinvesteringsagenda en deze liet zien dat Nederland slecht op koers ligt met het investeren in kennis, innovatie, talent en creativiteit. Robert Dijkgraaf, KNAW voorzitter en lid van het innovatieplatform vatte, met enig optimisme, de stand van zaken als volgt samen: ‘Nederland kan nog steeds in 2016 het land van talenten zijn, een echt kennisland, maar dan moeten we wel versnellen.’

Dijkgraafs collega in het Innovatieplatform, Alexander Rinnooy Kan, haakte aan bij de crisis : ‘Juist in tijden van crisis moeten we diepte investeringen doen in kennis en innovatie om de economie weer op het goede spoor te krijgen. We moeten dringend versnellen. Als we daartoe in staat zijn kunnen we in 2016 de Europese top hervonden hebben.’

Diversiteit van context voor talent

Wat heeft dit met glas te maken zult u zich afvragen? We hebben talent en creativiteit nodig om te innoveren. Dat talent heeft voeding nodig om tot wasdom te komen, maar het ontwikkelt zich niet volgens vaste vooraf bepaalde lijnen. Robbert Dijkgraaf is, zoals u wellicht weet, oud student van de Rietveld Academie. U weet ook dat hij op een heel ander terrein, namenlijk dat van de wetenschap, naam gemaakt heeft. Talent kan dus binnen verschillende contexten tot uiting en wasdom komen. Hoe diverser de het aanbod van contexten, hoe groter de kans dat een talent zijn goede groeiomgeving vindt.

De Rietveld Academie is zo’n groeiomgeving. In de deze “mono-sectorale hogeschool voor het kunstvakonderwijs”, zoals dat in HBO-raad jargon heet wordt talent met wortels in meer dan 60 verschillende nationaliteiten ontwikkeld. Als je als student door de strenge selectie komt, begint je ontdekkingstocht in een bijzondere omgeving.

De Rietveld is een plek waar alle ambachtelijke kunstdisciplines nog onder één dak te vinden zijn. Een academie die optreedt als “hoeder van een cultureel erfgoed” met een verantwoordelijkheid voor het hele kunstenbestel: je kunt er met oude beproefde technieken werken, maar ook met de modernste. Vaak gaat het om combinaties. Dat wil niet zeggen dat je binnen komt voor iets en er ook mee weggaat. Een student kan aan de Rietveld beginnen en denken dat hij beeldhouwer wordt, maar als sieradenmaker naar buiten wandelen. Of wetenschapper en bestuurder worden.

In het eerste jaar worden de studenten breed geschoold en daarna gaan ze de diepte in. Eén van die dieptes is de glasafdeling. Ik had het geluk de catalogus van de tentoonstelling van te voren in te kunnen zien. Het ‘vrije glas’ dat wordt getoond is imponerend en inspirerend in zijn diversiteit en originaliteit. De cross-overs die worden gemaakt naar andere disciplines en andere materialen zijn talrijk en vindingrijk.

Graveren in colaflesjes

In het kader van de schoenmaker en de leest wil ik mijn eventuele neigingen tot kunstkritiek maar laten voor wat ze zijn. Wel wil ik op twee zaken in gaan om u mee terug te nemen naar mijn begin over de samenhang tussen glas en de kenniseconomie. Deze twee zijn:
1)   het kunstwerk “zonder titel” van Jung Bung Lee (1995)
2)   het proces van het glasblazen

De Koreaanse Jung-Bee Lee studeerde in 2007 af als student glas aan de Rietveld. Haar afstudeerwerk bestond uit een film gekoppeld aan een project dat dat hoofzakelijk naar tekst verwijst. Tijdens haar opleiding aan de glasafdeling maakte ze een werk dat daadwerkelijk van glas was: ze graveerde een tekst op de bodem van een colaflesje.

Een foto van haar werk van gips, papier, touw trof ik aan in de catalogus. Ik vind het fascinerend dat dit soort conceptuele ideeën rond glas kunnen ontstaan vanuit zo’n ambachtelijke context. Volgens mij is dit een voorbeeld voor hoe wij in onze samenleving met talent, creativiteit en ideeën om moeten gaan. De glasafdeling, met zijn vermenging van oud en nieuw, van ambacht en concept, van cross-over naar andere terreinen, is de context voor telkens anders kijken en vernieuwing.

Glasblazen is een oud ambacht. Rond het begin van onze jaartelling vonden de Syriërs de blaaspijp uit en slaagden ze erin om de componenten zand, kalk en soda tot een vloeibare massa te smelten en zodoende door middel van de blaaspijp glas te maken.

Door de eeuwen heen is er niet veel aan de basis van het ambacht veranderd. Je zou de Nederlandse omgang met kennis en talent kunnen vergelijken met glasblazen. Maar dan een manier van glasblazen waarbij de blazer zijn bol steeds groter maakt, zonder extra grondstof te gebruiken. Het resultaat is steeds dunner glas, dat er misschien wel mooi uit ziet maar steeds minder tegen een stootje kan. Er zit een grens aan. Laten we hopen dat we straks niet met alleen de scherven blijven zitten…

Investeren in kennis en talent dat kan niet op een koopje. Het kan ook niet alleen vanuit vaststaande concepten en vooraf bepaalde plannen over waar meerwaarde ontstaat. Een glasafdeling kan zo maar een filmproject opleveren, een kunstenaar kan toch een wetenschapper blijken te zijn…