Vlamingen kiezen rectoren

Belgen zijn in het HO duidelijk democratischer. Ze kiezen niet alleen hun burgemeesters, maar ook hun universitaire rectoren. Medewerkers en studenten hebben echt invloed op wie aan het roer komt te staan en hoeven niet lijdzaam te wachten tot er over hen en zonder hen besloten wordt. En als rector heb je in België echt wat te zeggen: je bent de baas van de universiteit, in tegenstelling tot Nederland, waar doorgaans sprake is van een driekoppig bestuur met een voorzitter aan het hoofd.

Een dodelijk oordeel

Maar verkiezingsprocedures brengen weer hun eigen problemen met zich mee. In 2004 had de KU Leuven bedacht dat de nieuw te kiezen rector na 4 jaar aan een evaluatie onderworpen zou worden. Bij een positieve evaluatie zou de rector dan zonder verkiezingen een verlenging krijgen van 4 jaar. Het lijkt niet consequent: waarom zou je evalueren als er toch verkiezingen aankomen? In het staatsbestel worden politici door het volk gekozen, maar niet door deskundigen geëvalueerd. In het bedrijfsleven worden bestuurders benoemd en ter verantwoording geroepen door de raad van toezicht, maar niet gekozen door de werknemers. Leuven heeft geprobeerd the best of both worlds in een model te vangen. Dat roept natuurlijk wel spanningen op. Want het kan best zijn dat er iemand tot rector wordt gekozen die niet aan de profielschets van de raad van toezicht voldoet.

Bij rector Marc Vervenne is precies die conclusie na 4 jaar getrokken: hij zou niet aan de profielschets voldoen. Het is een dodelijk oordeel. De raad van toezicht of Inrichtende Overheid weigerde zaken aan te wijzen die de rector verkeerd zou hebben aangepakt, maar gaf simpelweg aan de rector ongeschikt te vinden. De evaluatie kwam tot stand na intensieve gesprekken met beleidsmakers in en rond de universiteit. De negatieve evaluatie kwam hard aan binnen de universiteit, want Vervenne was de eerste die zo’n negatieve evaluatie kreeg. Een petitie tot intrekking van de negatieve evaluatie kreeg maar liefst 3000 handtekeningen.

Strijd

Op de achtergrond speelt de strijd om de herstructurering van het hoger onderwijs. Enige jaren geleden poogde de Vlaamse overheid de fragmentatie in het hoger onderwijs tegen te gaan door per regio associaties te maken van hogescholen en universiteiten. Toenmalig rector Oosterlinck van Leuven zag de bui al hangen: de grote steden Antwerpen en Gent zouden mammoetinstellingen krijgen en studenten uit heel Vlaanderen gaan trekken.

Omdat Leuven geen grote stad is, zou de associatie in Leuven klein worden. Dat zou een klap betekenen voor het katholieke hoger onderwijs in Vlaanderen. Oosterlinck sloot daarop bliksemsnel associaties met de katholieke hogescholen in heel Vlaanderen, waardoor de helft van het hoger onderwijs in Vlaanderen nu geassocieerd is met Leuven. Het Vlaamse onderwijsministerie had het nakijken. De rector van Leuven werd voortaan de natuurlijke tegenspeler van de onderwijsminister. Het was een rol die Vervenne met duidelijk minder flair speelde dan zijn voorganger Oosterlinck.

Een politieke verkiezing

De rectorsverkiezingen van 2005 ging tussen twee theologen: de bijbelwetenschapper Vervenne en kerkjurist Rik Torfs. Torfs verloor, maar won ook. Hij is via een quiz een van de populairste Vlamingen geworden en in de media als een manusje van alles op het gebied van discussie en intellectueel debat uitgegroied.

Nu zijn er 4 kandidaten. Als belangrijke kanshebber wordt Koen Geens gezien. Dat is een hogelijk politieke kandidatuur. Want Geens is niet alleen hoogleraar recht aan de KU Leuven, maar ook een prominent advocaat die de laatste jaren zijn sporen in de politiek verdiend heeft. Sinds 2007 is hij kabinetschef van de Vlaamse minister-president Peeters (CD&V), een functie die beschouwd kan worden als ‘de machtigste rechterhand’ in de Vlaamse politiek. Geens zou als geen ander in staat zijn de belangen van het katholieke hoger onderwijs in Vlaanderen te verdedigen. Overigens heeft ook vicerector Marc Waer zich verkiesbaar gesteld. Het beloven spannende verkiezingen te worden in Leuven. Rector Marc Vervenne heeft zich niet meer kandidaat gesteld.