Kloof opleidingsniveau gevaar voor democratie

Hoogopgeleiden maken slechts een derde van het totaal aantal kiezers uit, maar beheersen inmiddels alle politieke arena’s, zo schrijven Bovens (UU) en Wille (Universiteit Leiden). Dit geldt niet alleen voor het Kabinet en de Tweede Kamer, maar ook voor het maatschappelijke middenveld, de belangengroepen en inspraakorganen. Bovens: “Een hieruit voortvloeiend probleem is dat die hoogopgeleide politieke kaders en opinieleiders er andere ideeën op nahouden dan de meerderheid van laag- of middelbaar opgeleiden in ons land. Dit geldt voor belangrijke maatschappelijke vraagstukken, zoals de aansluiting bij Europa, immigratie, onderwijs en criminaliteit.”

“De tegenstelling wordt echter pas echt duidelijk als het gaat om immigratie en integratie. Waar hoogopgeleiden voorstander zijn van globalisering en een multiculturele samenleving, zie je dat laagopgeleiden veel nationalistischer zijn ingesteld en juist een sterke behoefte hebben aan een aanpak waarin de Nederlandse identiteit en cultuur voorop staat.”

Populistische partijen winnen terrein

Traditionele volkspartijen, zoals PvdA, VVD en CDA, die vroeger op een brede steun van laagopgeleiden konden rekenen, raken hierdoor de aansluiting met hun traditionele achterbannen kwijt. De laagopgeleide achterban herkent zich niet in hun kosmopolitische koers en stapt massaal over naar nieuwe volkspartijen als de SP en de PVV. Om lager opgeleiden een stem te geven binnen de politiek zijn wel een aantal oplossingen denkbaar. Bovens: “Je kunt bijvoorbeeld denken aan een beperkte invoering van referenda, waarbij inwoners rechtstreeks hun stem kunnen laten gelden in het kader van een interactieve beleidsvorming. Ook een rechtstreekse verkiezing van burgemeesters, of de invoering van een opkomstplicht behoren tot de mogelijkheden. Het zijn oplossingen, die politici en partijen dwingen rekening te houden met de stem van lageropgeleiden.”

Het rapport ‘Diploma Democracy’ van Mark Bovens en Anchrit Wille, geschreven in het kader van het NWO-programma ‘Omstreden Democratie’, is vanaf 6 april te vinden op www.uu.nl/staff/m.bovens. Tevens vormt het de basis voor een debat op 7 april in De Balie in Amsterdam. Tijdens die avond zal Bovens in discussie treden met onder meer Minister van Wonen, Wijken en Integratie voor de PvdA Eberhard van der Laan en ex-LPF-kamerlid Joost Eerdmans.