Balkenende: “Governance is uit zijn jas gegroeid”

Bij de opening van het Zijlstra Center for Public Control and Governance aan de VU waarschuwde Balkenende voor een al te eenvoudige terugval in de reflex van de maakbaarheid als antwoord op deze ontwikkeling. “Net zoals bij de markt, moet de staat zich ook bij het maatschappelijk middenveld terughoudend opstellen. Het is de taak van de overheid om – in de woorden van Kuyper – bloei mogelijk te maken en botsing te voorkomen. Vrijheid en vertrouwen geven, daar draait het om.

Ook nu de vrijheid verkeerd is ingevuld en het vertrouwen is beschaamd. Momenteel staan we op een cruciaal kruispunt. Door de schrijnende voorvallen in de verschillende maatschappelijke sectoren is de roep om regulering luid. Deze lokroep moeten we weerstaan. Wie nu terug wil keren naar de maakbaarheidsgedachte, heeft de lessen uit de vorige eeuw niet goed begrepen.”

Dat neemt niet weg dat ook het hoger onderwijs zich moet bezinnen op zijn rol als ‘maatschappelijke onderneming.’ “Scholen, ziekenhuizen en woningbouwcorporaties zijn uiterst complexe organisaties geworden. De relatief eenvoudige rechtsvormen van vereniging en stichting zijn vaak opgetuigd met raden van toezicht, medezeggenschapsraden, cliëntenraden, gedragscodes. Instellingen die verbonden zijn met een besloten vennootschap die commerciële activiteiten ontplooit, zijn ook meer regel dan uitzondering. De verenigingen en stichtingen in het onderwijs, de zorg en de woonsector zijn als het ware uit hun jas van mogelijkheden gegroeid. Dit komt het maatschappelijke belang waarvoor zij staan niet ten goede. En dat terwijl juist deze instellingen gezien de belangrijke maatschappelijke functie die zij vervullen, gebaat zijn bij herkenbaarheid en transparantie.”

In dat verband was de premier – in zijn rede onmiskenbaar ook weer even in zijn vroeger rol van CDA-ideoloog gedoken – blij met het nieuwe instituut, genoemd naar een van zijn antirevolutionaire voorbeelden uit het verleden. Het “wil een bijdrage leveren aan het beter functioneren van de overheden, de zorg, het onderwijs en andere instellingen en sectoren. De lat wordt weer hoog gelegd hier op de VU en dat juich ik zeer toe.”