Barroso gaat voor meer Europa

“Maar we zullen nog meer betrokkenheid moeten krijgen van de lidstaten, hun sociale partners, de bonden en werkgevers.” Commissie-president Barroso deed in zijn betoog scherpe aanvallen op sommige analyses van de aanpak in Europa van de recessie. “We zouden vaag zijn, niet eensgezind, in denial, stuurloos, zonder leiderschap. Dat zijn makkelijke krantenkoppen, ik snap dat best. Maar mag ik er aan herinneren dat we dit najaar met 27 landen in de Unie gezamenlijk een volledige financiële ‘meltdown’ wisten te voorkomen? En in december hebben we, ook weer snel gecoördineerd met elkaar, de hoofdlijnen van de aanval op de recessie naar buiten gebracht. Een rescue package van 27 landen samen en dat met zo’n omvang, zo’n € 200 miljard, dat is zonder precedent. Het is echt niet simpel om zoiets te doen, technisch, conceptueel, qua regelgeving en afspraken enzovoorts.”

Barroso wijst erop dat zijn pakket niet uit geduldig papier bestaat. “De meeste lidstaten hebben dit inmiddels in gang gezet, concreet. Dat houdt ongeveer 1,5 % BNP aan extra investeringen in, met daar bovenop de werking van de automatische stabilatoren van de publieke uitgaven, zoals sociale voorzieningen en compensaties voor wegvallende inkomsten van burgers en bedrijven. Dat is samen ongeveer € 400 miljard aan impulsen voor de economie. De impact daarvan is groter doordat we de aanpak op belangrijke onderdelen Europees coördineren.”

Slimme bestedingen

Tegen ScienceGuide onderstreept Barroso in dat verband het belang van ‘slimme bestedingen’ van die impulsen. Naast zaken als “green tech” noemde de president de kennisfactor bij het opvangen van de nu oprukkende werkloosheid. “We moeten er aan werken dat mensen die hun huidige banen verliezen via ‘retraining’ en investeringen in kennisintensieve bedrijvigheid aan de slag komen en blijven. Dat kan het best door ze met LevenLangLeren en scholingstrajecten in de werkomgeving actief te houden. Dat liever immers dan ze werkloos te laten uitvallen uit het arbeidsproces zonder verdere arbeidsmarktkansen.”

Dat nu juist op dit terrein de vooruitgang in Nederland en in den brede op Europees vlak weinig dynamisch genoemd moet worden, ergert hem zichtbaar als daarop doorgevraagd wordt. “Vanmorgen kwam dit nog op tafel tijdens mijn gesprek met de vakbonden en werkgeversorganisaties. Het is duwen, duwen, steeds weer. Ik duw wel aan LevenLangLeren, maakt u zich geen zorgen. Maar we zullen nog meer betrokkenheid moeten krijgen van de lidstaten, hun sociale partners, de bonden en werkgevers.”

EU voegt waarde toe

Barroso vindt wel dat Europa op het punt van beleid voor ‘human capital’ duidelijk verder is dan toen hij vijf jaar geleden aantrad als president van de Commissie. “Onderwijs, LevenLangLeren en onderzoek moeten ons ‘more muscle’ geven bij de verwezenlijking van de Lissabon Agenda. Bij het vervolg daarop na 2010 zal dat nog meer nadruk moeten krijgen. De EU moet zich concentreren op wat waarde toevoegt, ook aan de nationale inspanningen op deze terreinen. Dat is voor mij de ware subsidiariteit. En ook de basis voor onze legitimiteit hier in Brussel. Als mensen zich kritisch afvragen wat die kerels daar in Brussel nou eigenlijk de hele dag doen, dan moet dat ons concrete antwoord zijn.”

Dat waarde toevoegen maakt Barroso vurig bij het geven van specifieke bewijzen van zijn inzet. “We hebben de hervormingen aangezwengeld, ook de niet zo eenvoudige als die van de pensioenstelsels in de lidstaten. De administratieve lastendruk is omlaag, het kost eenderde minder geld en gedoe om een bedrijf te starten. Tot de crisis in het najaar uitbrak waren we dicht bij het halen van de doelstellingen van de Lissabon Agenda. Vooral voor de werkgelegenheid van vrouwen en ouderen waren de stappen vooruit echt aanzienlijk geworden.”

“De aanpak van de crisis krijgt door de eensgezindheid en de coördinatie tussen de lidstaten een grotere impact. De hervormingen zorgen er bovendien voor dat we de klappen toch beter kunnen opvangen.” Dit vindt hij overigens niet voldoende. “Deimpaired assets bij de banken zijn een zaak die we ook in samenhang moeten aanpakken. Dat is opnieuw een zeer grote wetstechnische en beleidsmatige uitdaging om met 27 landen samen te doen. Maar daarna gaat het krediet wel weer naar behoren ‘stromen’ en zullen we de grootste problemen achter ons laten. Deze crisis tast de kerngedachte van de Lissabon Agenda niet aan, maar versterkt juist de inzet die wij moeten plegen om Europa vooruit te blijven helpen.”

Barroso gaf aan dat de Unie in dit opzicht alles behalve stil of leiderloos had rondgedwaald in de crisis. Hij vertelde hoe hij, samen met Sarkozy, president Bush had overtuigd in Washington een wereldtop te organiseren over de noodzaak om open economieën duidelijkheid te verschaffen over de regels en marktordening die relevant zijn. Juist dit helpt protectionisme tegen te gaan. Dit soort duidelijkheid en actie lijkt hem ook tijdens de G20 op 2 april in Londen zinvol. Beter in elk geval dan gesticulation, want overdaad aan steeds nieuwe losse acties noemde hij “nog geen goede vervanging van daadkrachtig optreden.” Dat hij hiermee doelde op sommige gedragingen van Sarkozy tijdens het Franse voorzitterschap van de EU leek evident.

Voortzetten structurele aanpak

Op het terrein van kennis wil Barroso deze benadering doorzetten, zo gaf hij aan. “In mei organiseren we een topconferentie over de sociale aspecten van de agenda met het oog op de werkgelegenheidsproblemen van nu. We moeten de structurele aanpak die we hebben ontwikkeld, benutten om snel uit de crisis te komen en door te groeien. Europe is responding to this, we rise to the challenge.” Bij die structurele aanpak horen zaken als kennistransfer en de stimulering van een kennisintensieve productie. En ook daar zal het thema LevenLangLeren weer een duw in de goede richting moeten krijgen. “Ik blijf duwen!” 

De kennisaspecten van de Lissabon Agenda moeten de komende jaren verder worden verfijnd, vindt de president. Hij omarmt de suggestie van de Tsjechische HO-minister Jakub Dürr om de criteria en indicatoren voor de monitoring daarvan ook zelf wat slimmer te maken. “We zouden bij het meten van de banengroei ook de skills-levels van de mensen in de arbeidsmarkt moeten meewegen. Je zou per land meer maatwerk in zulke criteria kunnen ontwikkelen en via Europese benchmarking de vooruitgang naar de kenniseconomie kunnen meten. Bij de R&D-uitgaven zou je naast de 3%-target ook outputcriteria kunnen toepassen, zoals minister Dürr suggereert. Ik ben het daar mee eens, er is meer output, kwalitatief gezien, dan de hoeveelheid geld of het aantal patenten.”

Dit type verfijning is voor Barroso een inspiratiebron om de Lissabon Agenda voor na 2010 uit te werken. “Ik kan de term post-Lissabon maar beter niet hanteren, want dat vinden mijn landgenoten in Portugal geen fijne terminologie”, zei hij lachend. Thema’s als het vooruitbrengen van LevenLangLeren acht hij essentieel voor dat vervolg. “This crisis is deep, but it brings out the best in us. The response of Europe is one of unity.”