Gierigheid of Gidsland?

“Hulde aan iedereen die zich hiervoor inzet. En toch heb ik mijn twijfels,” zegt bovens ter gelegenheid van de opening van het OU-jaar. “Is dit het grote scholingsoffensief onder werkenden? Wordt de infrastructuur voor de tweede leerweg nu echt aangepakt en uitgebreid?

Waar het bij het bevorderen van leven lang leren om gaat is om werkenden bewust te maken van de noodzaak tot investeren in het vergroten van het kennisniveau. Het moet volstrekt normaal worden dat je tijdens je loopbaan af en toe tijd en middelen steekt in de eigen scholing. Minister president Balkenende pleitte voor extra scholingstijd voor veertigers. Een echte structuurverandering, bijvoorbeeld door het investeren in een open en flexibele tweede leerweg (mbo/hbo) wordt niet bereikt. Sterker, doordat de instellingen het nu even druk hebben met werklozen of bedreigden op de arbeidsmarkt, voelen ze minder de noodzaak tot structurele veranderingen. Geld voor korte termijn scholing is er ineens volop, waardoor het geld voor de structurele aanpak onvoldoende is.

De Nederlander geeft minder uit, maar spaart. Onderwijs laat hij het liefst door de overheid of werkgever betalen. Zelf investeren met financiële middelen komt maar mondjesmaat voor. Hij is gierig geworden, terwijl juist nu leergierigheid is gewenst. Juist de deelname van grote groepen werkenden, die níet met ontslag worden bedreigd, aan het formele publieke onderwijs is nodig om de noodzakelijk push naar meer leven lang leren tot stand te brengen.

Deeltijdwerkloze staat bij hoger onderwijs voor gesloten deur

Bernard Wientjes van VNO/NCW merkte verleden week teleurgesteld op dat de instellingen voor hoger onderwijs veel te weinig doen om te voldoen aan de onderwijsvraag die juist nu aanwezig is door de crisis. Hier doelt hij op de groep werknemers die in deeltijd WW terecht komen. Als voornaamste reden meent hij te zien dat hogescholen en universiteiten weinig flexibel aanbod hebben dat meteen kan worden ‘uitgerold’.

Laat dit nu juist één van de speerpunten uit het Actieplan van februari 2008 zijn: een flexibele (en open) infrastructuur voor de tweede leerweg, die voor deze doelgroep zeer geschikt zou zijn. Door het ontbreken van die structuur is het hoger onderwijs nu niet in staat om aan de behoefte te voldoen. Een alternatief is natuurlijk ons afstandsonderwijs. Naast de Open Universiteit moet er ook een Open Hogeschool komen. Wij zijn met een aantal hbo-partners druk doende om een Netwerk Open Hogeschool te starten met een opleiding Informatica. De ‘open kenmerken’ van de Open Universiteit: vrijheid van tijd, plaats en tempo, studiepad en open toelating worden in een model zoveel mogelijk gekoppeld aan blended learning, waarbij hboinstellingen zorgen voor de verwevenheid met het regionaal beroepsveld en de Open Universiteit voor het afstandsleren.

Ik denk dat dit een hoopvolle en zeer belangrijke ontwikkeling is. Willen we in Nederland meer hoger opgeleiden op de arbeidsmarkt, dan is daarvoor leven lang leren nodig. En flexibel onderwijs heeft voor deze categorie, wat oudere, studenten grote voordelen. Iets dergelijks geldt ook voor de categorie mbo4+. De doorstroom van mbo naar hbo moet worden vergroot. Het is wenselijk dat er naast alle leuke plannen in uitvoering, óók een flexibel open aanbod voor deze overgang wordt ontwikkeld. Duale trajecten, toepassen van afstandsleren en grote flexibiliteit, maken het mogelijk werk en studie te combineren en grotere aantallen vast te houden en succesvol af te laten studeren.

Eén van de aanbevelingen uit het Actieplan van februari 2008 ging nu net over open onderwijs op hbo en mbo niveau. Nú hebben we deze vormen harder nodig dan ooit tevoren. Waar wachten we nog op?

Vlaanderen gidsland

De Vlaamse regering bevordert leven lang leren al een hele tijd. Wij zijn tevens de Open Universiteit voor Vlaanderen en zijn daar al 25 jaar fier op. Met concrete maatregelen zoals het vouchersysteem en grote campagnes wordt leergierigheid bevorderd. Een nieuwe loot aan die stam is het toekomstige bekostigingstelsel. Daarin krijgt een Vlaamse universiteit anderhalf keer meer bekostiging voor een volwassen werkstudent (jobstudent) dan voor een dagstudent.

De uitwerking kent ook wat schaduwkanten. Zo zijn universiteiten niet happig op een grote groep oudere werkende studenten met afwijkend studiegedrag en tempo. Heeft men bijvoorbeeld voldoende personeel beschikbaar op de uren dat de werkstudenten willen studeren? En daarnaast ontvangt de universiteit deze extra bekostiging alleen als de student resultaat boekt en certificaten haalt.

De Open Universiteit is gaarne bereid met de universiteitsbesturen te overleggen of hier niet kan worden samengewerkt, waardoor één en één drie is. Met het afstandsmateriaal van de Open Universiteit kunnen werkstudenten meer onderdelen in eigen tijd en tempo doen. De begeleidingscapaciteit kan beter worden gericht en de slaagkans gaat omhoog. Deze vorm van samenwerking kan zelfs evolueren tot joint degreeprogramma’s.

Ik hoop van harte dat de nieuwe, en misschien wel de oude, minister van Onderwijs in Vlaanderen deze samenwerking van harte ondersteunt, en de regelgeving hiervoor aanpast. Mij moet overigens daarbij van het hart dat ik de positieve werking van deelname aan hoger onderwijs zo groot acht, dat ik de extra financiering minder afhankelijk van het halen van een certificaat zou maken. Maar hier begeef ik mij als Hollander, hoewel Limburger zijnde, op het gladde ijs van de Vlaamse binnenlandse politiek. En het laatste wat deze zilveren Open Universiteit wil is: de goede verhouding met Vlaanderen op het spel zetten.”