HO beducht voor Duitse investeringen

Spinozisten weggekocht

Van Rooy vertelde tegen ScienceGuide dat ze uitkijkt naar haar debat met Plasterk en Wientjes (VNO-NCW) in het VSNU-café op 17 juni a.s. Dit zei ze vlak na een felle confrontatie tussen de minister en onderzoekers, studenten en bestuurders tijdens een discussie bij haar in Utrecht. NWO-voorzitter Jos Engelen reageerde tijdens de bijeenkomst uiterst bezorgd op het signaal van Van Rooy over de aantrekkingskracht van onze oosterbuur. “Ik zie ook dat mensen weggekocht worden. En dat gaat niet zozeer met het salaris!” Het gaat ook om de omstandigheden van het onderzoekswerk die zo’n impuls als die in Duitsland mogelijk maakt. Bij het kijken naar toekomstige Spinoza prijswinnaars viel mij dat sterk op. Je ziet potentiële Spinozisten die nu weggaan. We zijn dan feitelijk te laat als we ze nog voor zo’n prijs en investering zouden willen selecteren.”

Van Rooy verbaast zich in dit verband over de geringe betrokkenheid die er in de politiek de facto bestaat bij de kennissector en de investeringen daarin. “We hebben de KIA, de kennisinvesteringsagenda. Een prachtig stuk. Daar zijn regelmatig updates van gemaakt, zodat duidelijk is, ook in de crisis nu, wat er zou moeten gebeuren. ‘Waarom wordt daarover geen kamerdebat geëntameerd?’, vraag ik mij dan af.” Van Rooy wijst daarbij op de bewuste keuzes voor kennisimpulsen die in Finland en Duitsland zijn gemaakt. “Kijk ook naar Denemarken, dat heeft een vergelijkbare structuur als onze diensteneconomie, ook met veel agrarische kwaliteiten. Daar maakt de overheid extra R&D-investeringen waar!”

Een beleid van spontane aggregatie

Minister Plasterk kreeg tijdens de discussie in Utrecht de wind van voren. Hij presenteerde zich als een “beleidsarme wetenschapper die toch probeert een wetenschapsbeleid en hoger onderwijsbeleid te voeren.” Hij vertelde dat het “wel mooi” is dat “de werkelijkheid van de universiteit beleidsresistent is. Dat is het gevoel op de werkvloer en heeft ook een kern van waarheid.” Daarom zou zijn beleidsvisie zijn, dat hij geen beleid moet en moet willen ‘uitrollen’ vanuit het departement, maar dienstbaar zou moeten zijn voor die werkvloer.

Zijn beleid ter overheveling van onderzoeksgelden naar NWO zag hij als een voorbeeld van deze richting, namelijk als een “clustering van het geld op de beste plekken. Zo’n spontane aggregatie van kwaliteit is beter dan de centrale programmering die we vroeger hadden, dat was meer het Sovjetmodel.” Het gemor in de zaal werd toen niet meer onderdrukt.

Verschraling

Toen de minister staatsrechtelijk wegdook voor vragen naar de conclusies die hij trok uit de jaarrede van KNAW-president Dijkgraaf over ‘de kenniscrisis’, werd wrevel onder zijn gehoor werkbaar en hoorbaar. Van Rooy zette hier scherp de lange termijn visie van Kanzlerin Merkel en het miljardenpakket plus Exzellenz Initiative tegenover. “Hier zien de studenten concreet verschraling. Het bedrag per student gaat jaar op jaar steeds weer omlaag, sinds de invoering van BaMa gaat dat om honderden miljoenen. De studenten lijden onder een sluipende teruggang en verschraling, terwijl we op de lijn, zoals die in Duitsland is uitgezet, geen antwoord hebben in dit land.”

De minister verweet daarop zijn critici “makkelijk scoren.” Hij meldde dat het ‘verdelingsmodel’ van het geld door de VSNU getekend was. De universiteiten die daar wat bij moesten inleveren kwamen dan nu klagen bij hem en dat vond hij “niet fair”. Desgevraagd was hij “bereid het nog eens uit te leggen hoe het nu echt zit.” Die afronding van zijn bijdrage aan de discussie verbeterde de sfeer aan het slot niet.