Puzzelen aan onderwijsvernieuwing

Aan de binnenkant van een kubus hangen op vier wanden honderd gekleurde puzzelstukken voorzien van scherpe uitspraken. De instructie is simpel. Loop de kubus in en kies 6 puzzelstukken. Drie puzzelstukken die je blij maken (“Welke kansen zie je voor onderwijsvernieuwing?”) en drie puzzelstukken die je ontmoedigen (“Wat werkt onderwijsvernieuwing tegen?”). Wat de deelnemer niet weet, is dat de kleuren van de puzzelstukken corresponderen met de vijf bouwstenen voor onderwijsvernieuwing die Living Toolbox hanteert: student als levenskunstenaar, docent als vormgever van leren, hogeschool als levend systeem, creërend verlangen en de kunst van het zien. 

In totaal hebben 47 deelnemers hun unieke puzzel gemaakt en kleur bekend: 16 studenten,10 docenten, 16 management-/stafleden (verder genoemd management) en 5 mensen uit het beroepenveld, externe partners van de hogeschool. De uitkomsten leest u hier.

Student: “Studenten en docenten leren van en met elkaar.”
De puzzelende student koos met name stellingen die uitspraken bevatten over de inrichting van het onderwijsleerproces en hun eigen rol hierin. Studenten nemen een kritische houding aan ten aanzien van zichzelf met uitspraken als “Studenten zijn niet vooruit te branden” en “Studenten vinden een 5.5 goed genoeg”. Ze realiseren zich dat deze houding niet bijdraagt aan vernieuwing.

Aan de andere kant geven studenten aan kansen te zien in een leerdialoog met docenten. Graag willen ze samen met docenten leeractiviteiten ontwerpen. Studeren zou volgens hen veel meer spelen, samenwerken en reflecteren moeten betekenen. Ze willen veel meer aangesproken worden op eigen motivatie, interesses en talenten. Leren in open dialoog met docenten, dat initiatief toestaat. “Fouten bestaan niet, alleen feedback.” Studenten ervaren het denken in beperkingen belemmerend voor onderwijsvernieuwing en roepen op tot het denken in mogelijkheden.

Docent: “Fouten worden in de doofpot gestopt.”
Van alle puzzelaars toonden de docenten zich het meest verdeeld. Het meest storen docenten zich aan het feit dat fouten in de doofpot worden gestopt. Ook zeggen ze: “We weten van elkaar niet waar we mee bezig zijn.” Dit werkt onderwijsvernieuwing tegen. Docenten zien samen werken en leren tussen betrokkenen op alle niveaus als de motor voor onderwijsvernieuwing.

Graag willen ze leren met en van studenten. Met het bedrijfsleven invulling geven aan de inhoud van het onderwijs. Met studenten en managers werken in projecten. En mensen van buiten het onderwijsveld uitnodigen om mee te denken over onopgeloste problemen. Natuurlijk gebeurt dat al. Kennelijk nog lang niet genoeg!

Manager: “De ene docent weet niet waar de andere mee bezig is.”
Wat opvalt is dat het management zich met name kritisch uitlaat jegens docenten. Zo weet volgens hen de ene docent niet waar de andere zich mee bezighoudt. En vindt de docent als puntje bij paaltje komt het eigen vak het belangrijkst. Daarnaast onderkennen managers dat teveel houvast wordt gezocht in regels en procedures. ”We denken teveel in beperkingen in plaats van in mogelijkheden.” Er wordt te halsstarrig vastgehouden aan het beeld van de eigen werkelijkheid. De vergelijking met nieuwe schoenen die niet lekker zitten en veel last bezorgen als het gaat om nieuwe ideeën, wordt graag gemaakt.

Deze groep zegt ook samenwerking in projecten tussen studenten, docenten en management belangrijk te vinden bij het vorm geven aan vernieuwing. Men pleit ervoor samen met docenten te werken aan het optimaliseren van het primaire proces, vanuit relatie en betrokkenheid, met reflectie als kern. Zeggen samenwerking belangrijk te vinden en ondertussen oordelen; dit is stevig paradoxaal en staat werkelijke samenwerking in de weg. Doorbreken van dit patroon is nodig!

Beroepenveld: “Er wordt nieuwe kennis gemaakt buiten en binnen de scholen.”
Het beroepenveld was kwantitatief het minste vertegenwoordigd tijdens het congres en zo ook in puzzeldeelname. Wel geven deelnemers aan graag kennis te delen met de scholen en mee te denken over creatieve werkbare oplossingen voor onderwijsvernieuwing. Men moedigt aan tot lef en het nemen van meer risico’s.