Praktijkgericht wetenschappelijk onderzoek ter discussie

Verschuren schreef ook alvast een boek over hóe praktijkgericht wetenschappelijk onderzoek aangepakt moet worden. Kennen en kunnen zijn twee verschillende zaken – dat is de meest compacte samenvatting van Piet Verschurens stelling. Iets uitgebreider: de kennis over methoden van onderzoek is gebaseerd op het ‘ivoren toren’- tijdperk van de wetenschap en past niet meer bij de huidige situatie, waarin wetenschappelijk onderzoek steeds vaker op de praktijk gericht is. Nog anders: ‘Klassiek wetenschappelijk onderzoek heeft als doel: kennis ontwikkelen; praktijkgericht onderzoek heeft als doel: probleem oplossen’, aldus Verschuren. ‘En dat heeft consequenties voor de onderzoeksmethodologie.’

Kennis ontwikkelen – problemen oplossen

Om maar eens drie consequenties te noemen:

– Gevestigd onderzoek is theoriegericht en streeft naar algemene antwoorden. Generaliseerbaarheid van de onderzoeksbevindingen is daarom een voorwaarde. Maar die eis heeft een lage prioriteit bij praktijkgericht onderzoek, dat juist contextgebonden is.

– Klassiek wetenschappelijk onderzoek heeft veel te bieden als het gaat om kennisproblemen, maar veel minder voor handelingsproblemen. ‘Terwijl: als je onderzoek doet op gebieden als milieu, gentechnologie of files, om maar wat te noemen, dan is theoretische kennis wel nuttig, maar niet voldoende. De probleemstelling moet anders geformuleerd worden: de vraag wat men kan doen, en hoe, dient erbij betrokken te worden.’

– Klassiek onderzoek is grootschalig en kwantitatief, terwijl je bij praktijkgericht onderzoek vaak geen grote steekproef hebt. ‘Dat betekent voor je onderzoek dat je moet werken met kwalitatieve methoden, zoals interviews, observaties, analyse van documenten in plaats van kwantitatieve en statistische technieken en procedures’

Is het wel wetenschap?

Praktijkgericht onderzoek moet voldoen aan wetenschappelijke criteria, vindt Verschuren.  ‘Maar van de klassieke eisen zoals controleerbaarheid, interne en externe geldigheid (generaliseerbaarheid) en cumulativiteit (opbouwen van kennis) zijn de laatste twee voor praktijkgericht onderzoek minder van belang. Daar staat tegenover dat er een criterium wordt toegevoegd: bruikbaarheid. Een complexe eis, die bijvoorbeeld met zich meebrengt dat dit type onderzoek vaak alomvattend moet zijn, waarbij wordt gekeken naar gehelen, terwijl in de klassieke wetenschap steeds meer gespecialiseerd wordt en wordt gekeken naar aspecten. Interdisciplinariteit speelt daarom vaak een belangrijke rol bij praktijkgericht onderzoek.’

Kortom: praktijkgericht wetenschappelijk onderzoek is dus niet minder, het is anders. Daarvan is nog niet iedereen overtuigd, maar het aantal wetenschappers dat voelt voor een eigen praktijkgerichte onderzoeksmethodologie neemt toe, aldus Verschuren. ‘Het onderwerp komt echter sporadisch aan de orde, terwijl het wat mij betreft op de agenda moet staan als een breed gedeeld punt van aandacht.’

Congres

Praktijkgericht wetenschappelijk onderzoek is de afgelopen decennia steeds belangrijker geworden. De meeste overheidsinstanties en grote particuliere organisaties hebben een eigen onderzoeksafdeling. Het personeel hiervoor wordt vooral door universiteiten en hogescholen geleverd. Het daar uitgevoerde wetenschappelijk onderzoek moet voldoen aan het criterium van maatschappelijke relevantie, zo niet directe bruikbaarheid van de onderzoeksresultaten. Het probleem is dat we daarmee in strijd lijken te komen met de onafhankelijkheid van wetenschappelijk onderzoek. Ook rijst de vraag of de traditionele methodologie, stammend uit de periode van wetenschap als ivoren toren, toereikend is voor dit type onderzoek.

Deze kwesties worden behandeld door enkele bekende vakspecialisten op het gebied van de (wetenschaps)filosofie en de onderzoeksmethodologie. Het symposium wordt afgesloten met het afscheidscollege van prof. dr. Piet J.M. Verschuren, hoogleraar Methodologie van de Managementwetenschappen aan de Radboud Universiteit Nijmegen en (tot 2006) aan Wageningen Universiteit en Research Centrum, waarin hij zijn visie geeft op de genoemde kwesties.

Symposium

9.30 – 9.55 Ontvangst met koffie
Dagvoorzitter: prof. dr. Chris Hermans, hoogleraar in de Empirische Studie van de Religie aan de Radboud Universiteit Nijmegen
10.00 -10.40  Voordracht prof. dr. Hans Radder, hoogleraar Filosofie van Wetenschap en Technologie aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Is alle wetenschap praktijkwetenschap?
10.45 – 11.25 Voordracht prof. dr. Peter Swanborn, emeritus hoogleraar Onderzoeksmethodologie aan de universiteiten van Utrecht en Amsterdam.  Methodologie in meervoud
11.25 – 11.45  Pauze
11.50 – 12.30  Paneldiscussie met de sprekers van het symposium en de zaal
12.30 – 13.15 Lunch
13.20 – 14.00  Voordracht prof. dr. Joan Van Aken, hoogleraar Organisatiekunde aan de Technische Universiteit Eindhoven. Ontwerpgericht wetenschappelijk onderzoek: paradigma, methodologie en zijn bijdrage aan dewetenschap
14.05 -14.50  Paneldiscussie, ingeleid door een reactie op prof. Van Aken door prof. dr. Theo Kuipers, hoogleraar Wetenschapsfilosofie aan de Rijksuniversiteit Groningen
15.00 – 15.40  Pauze
15.45 – 16.30 Afscheidscollege prof. dr. Piet Verschuren. Methodologie voor praktijkgericht wetenschappelijk onderzoek: een noodzakelijke ketterij
16.30 – 16.50  Toespraken decaan, collega proximus prof. dr. Jac Vennix en ex-promovendus prof. dr. Bas Arts
16.50 – 18.30 Receptie

Zowel het symposium als de afscheidsrede vinden plaats in de Aula, Radboud Universiteit Nijmegen, Comeniuslaan 2, 6525 HP Nijmegen.
Inschrijving symposium: vóór 20 augustus, via e-mail e.cretier@fm.ru.nl.