Merkels winst en verlies

Voor mij zie ik hier in Straatsburg vanmorgen de lege Duitsezetels in de Parlementaire Assemblee van de Raad van Europa. Zezitten allemaal nog in Duitsland, met een kater. Van het feest ofvan de uitslag, zo gaat dat een ochtend na verkiezingen. Slechtstwee moedige of nuchtere CDU’ers zijn hier aanwezig.

Maar heeft Merkel wel gewonnen? Nou, daar kun je veel overzeggen. CDU/CSU verloor nogal wat stemmen tijdens de verkiezingen, bijna 2miljoen sinds 2005. Daar hoeft en kan zij niet heel trots op tezijn.

Maar ze wint zetels. Dat komt door de zogenaamdeÜberhangmandate. Als je in een Bundesland meer directe zetels wintdan waarop je met evenredige vertegenwoordiging recht hebt, dan magje ze houden. CDU/CSU krijgt 24 van deze bonus-zetels in het nieuweparlement, een record.

De reden is simpel: de SPD is zo zwak en de andere partijen zijnrelatief klein. De CDU/CSU wint zo in bijna alle kiesdistricten.Een voorbeeld: ondanks een stevig verlies, heeftde CSU in Beieren alle 45 districten gewonnen en dat met maar 42,6%van de stemmen. Op geen enkele plek in deze bondsstaat was eenandere partij sterker. Niet zo gek als je bedenkt dat de SPD minderdan 17% scoorde en daarmee toch nog de tweede partij werd. Zo heeftde Beierse CSU 3 van die bonuszetels gekregen.

Bonus afschaffen?

Door deze zetels heeft de coalitie CDU/CSU-FDP een fiksemeerderheid, ondanks het feit dat  minder dan de helft van destemmen gehaald werd. Die extra zetels mochten alleen nog deze keerworden toegedeeld. Het Bundesverfassungsgericht, dat Duitse wettentoetst aan de grondwet, heeft bepaald dat de huidige regeling voorÜberhangmandate voor 2011 afgeschaft moet zijn. Waarom? Omdat zijsoms pervers is: er is een uitzonderlijke omstandigheidvoorstelbaar waarin een partij met minder stemmen een zetel meerzou krijgen. Dus moet er een nieuwe kieswet komen.

Dat wordt een heel fijne discussie. Want er zijn nu zeker 24vertegenwoordigers van deze Überhangmandate die met de nieuwe wetmoeten instemmen en hier niet bijster veel trek in zullen hebben.En dat is alleen bij de CDU. De facto zijn er nog meer. De 3bonus-zetels in Beieren zijn niet toegewezen ad personam. Daaromzijn er alleen al uit Beieren 45 sterke verdedigers.

En U weet hoe graag ontvangers van bonussen een bonusstelselwillen hervormen.

En nu hebben dus onze beide buurlanden hetzelfde probleem: nochDuitsland, noch België heeft een kieswet die geldig is om nieuweparlementsverkiezingen uit te schrijven. In beide landen hebbenrechters gesteld dat het kiesstelsel hervormd moet worden en datverkiezingen onder het huidige stelsel ongrondwettelijk zijn.

Dat kan leiden tot heel vervelende situaties in een democratie.Beide landen hebben een uiterst redelijk stelsel, maar in elkgecompliceerd kiesstelsel vindt je wel een vuiltje. Als rechters degrondwet mogen toetsen, dan krijg je dit soort machtsstrijd.

Beloonde moed

In België zijn verkiezingen nu feitelijk onmogelijk totdat hettaalconflict over het kiesdistrict Brussel-Halle-Vilvoorde isopgelost. Dus blijft de regering zitten voorlopig, terwijl ookverkiezingen mogelijk geweest waren gedurende de voorbije periodevan slepende crisis.

Ook de coalitie van Merkel zal sterk zijn door de zwakte vananderen. Er is geen alternatief voor een CDU/CSU-FDP regering. DeSPD zal waarschijnlijk van leiderschap wisselen en zal even nietbeschikbaar zijn. Daarmee zijn er even geen alternatieven. En heeftMerkel een stabiele regering.

En juist die stabiliteit van de regering is belangrijk tijdensdeze heftige economische crisis. Een echte nachtmerrie was eenregering met Die Linke geweest, vanwege de inhoud en ook depersonen. Voormalige DDR-comunisten – en sektarische linksesplinters uit het westen – zorgen er voor een labiele inhoud ensoms merkwaardige vertegenwoordigers. De leider, Oskar Lafontaineheeft nog zoveel rancune richting zijn oude club, de SPD, dat eenregering met SPD en Die Linke dagelijks geleid zou hebben totLPF-taferelen.

Dan toch liever Merkel: zij slaagde erin de Duitse AOW-leeftijdte verhogen en de begroting op orde te krijgen. Zij zit daarmee ineen uiterst klein en select gezelschap dat de rekening niet wildoorschuiven. Voor die moed is zij beloond. Terecht.

Dr. P.H.Omtzigt is lid van de Tweede Kamer eneconometrist. Hij houdt op ScienceGuide een vaste column bij overzijn ervaringen in deze twee eigenzinnige werelden van politiek enwetenschap, hun wederzijdse beïnvloeding en hunconfrontaties.