Onderzoek programmeren en praktijkgericht onderzoek

Swanborn is al jaren met emeritaat maar nog altijd actief en hetlaatste halve jaar als extern beoordelaar van de kwaliteit van hetonderzoek van een andere grote hogeschool in Nederland. Hij haddaar gemerkt dat ´… zo´n lector meer dan 5 poten nodig heeft omalle gestelde taken te kunnen uitvoeren´.

Praktijkgericht wetenschappelijk onderzoek: Ketterij ofnoodzaak?
Het symposium dat georganiseerd was ter gelegenheid van het aflopenvan het dienstverband van Piet Verschuren droeg de titel:Praktijkgericht wetenschappelijk onderzoek: Ketterij of noodzaak?Behalve door Piet Verschuren zelf gingen ook wetenschapsfilosoofHans Radder (VU), hoogleraar Organisatiekunde Joan van Aken (TUE)en Peter Swanborn in hun bijdragen in op het verschil tussenwetenschappelijk en praktijkgericht onderzoek. Hier zal ik ingaanop een van de aangekaarte dilemma´s: het is moeilijk het onderzoekprogrammatisch vast te leggen als je tegelijkertijd dienend aan deberoepspraktijk bent.

Iedereen volgt dezelfde empirische cyclus
Volgens Swanborn is er wel wat verschil tussen wat hij noemttheoriezoekers (fundamenteel onderzoek) en mensen die de wereldwillen verbeteren (praktijkgericht onderzoek) maar je moet hetverschil niet groter maken dan het is. Onderzoekers aan deuniversiteit doen ook praktijkonderzoek. Hij wil zelf meer zoekennaar de overeenkomsten en vindt die in de werkwijze. Allewetenschappers doen empirisch onderzoek en sinds Adriaan de Grootvolgt iedere onderzoeker dezelfde empirische cyclus. Te beginnenmet het formuleren van een probleemstelling (naar Swanborn) ofvraagstelling (naar Verschuren) en het beschrijven van de bestaandewerkelijkheid waarbij gebruik wordt gemaakt van theorieën dieinformatie leveren over de relevante variabelen. Sinds er in dejaren zeventig van de vorige eeuw kritiek kwam op het inhumane vansociale wetenschappen wordt de mens meer als mens en minder alsnummer onderzocht en gaan ook sociaal wetenschappers meer kennisuit de praktijk halen.

Programmeren is lastig als je de beroepspraktijk moetdienen
Er is wel verschil in eisen die gesteld worden aanonderzoekers. De universitaire onderzoekers, ook zij die toegepastof praktijkgericht onderzoek doen, moeten theoretische kennisleveren en worden vooral daarop afgerekend. Zij kunnen focussen opéén gebied en één of meer thema´s daarbinnen en daarop excellerenmet hun onderzoek. Daarmee winnen ze prijzen en worden nationaal eninternationaal interessante gesprekspartners en geciteerd. Zehebben wat te zeggen op een bepaald terrein en daar kunnen anderendan niet meer omheen.
Hbo-onderzoekers (lectoren en onderzoekers in kenniskringen)bedrijven wetenschap in dienst van maatschappelijke problemen. Deopdracht aan het onderzoek in het hoger beroepsonderwijs is immersantwoorden geven op de vragen en innovatiebehoeftes van deberoepspraktijk. En dat botst volgens Swanborn met een van te vorenopgesteld onderzoeksprogramma. Enigszins vastleggen waarop je alshogeschool wilt richten kan wel maar er zal altijd ruimte moetenzijn voor (onvoorspelbare) problemen en vernieuwingswensen uit deberoepspraktijk. En dat geeft lectoren in het hbo een haastonmogelijke opdracht en brengt ze in een spagaatpositie. Enerzijdswordt er van ze verwacht dat ze focussen en excelleren op hungebied, een internationaal netwerk onderhouden en (internationaal)publiceren. Anderzijds wordt er van ze verwacht dat ze zichplooibaar opstellen en richten naar de vragen uit de markt. Eendilemma waarvoor ook Swanborn voorlopig nog geen oplossing wist.Niet anders dan: globaal programmeren en schipperen tussen de marktals opdrachtgever en het wetenschappelijk forum als beoordelaar vanhet onderzoek.